Ո՞ւմ հովանավորությամբ է Ադրբեջանն այդպես հանգիստ քննադատում ԱՄՆ-ին, Ֆրանսիային և ՌԴ-ին
Անդրկովկասի երեք ընդհանուր ճանաչված պետություններից հարաբերական կայունությամբ կարող է պարծենալ միայն Ադրբեջանը։ Բայց կայունությունը չի նշանակում, որ կյանքը կանգ է առել։ Ընդհակառակը, որքան առաջ է գնում, այնքան մեծանում է Անդրկովկասի այդ ամենամեծ պետության նշանակությունը, գրում է eadaily.com-ը։Մայիսի 10-ին նշանակալից իրադարձություն է տեղի ունեցել ողջ տարածաշրջանի համար: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն այդ օրն այցելել է Շուշա քաղաք, որը 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ է անցել ադրբեջանական բանակի վերահսկողության տակ և ոչ պաշտոնապես կոչվում է «Ղարաբաղի մարգարիտ»։ Այնտեղ՝ Շուշայում, Ալիևը ելույթ է ունեցել, որտեղ ինչ-որ կերպ հիշատակել է մեծ տերությունները։ Այսպիսով, նա հայտարարել է. «Նրանք այնքան էին հավատում իրենց հորինած առասպելներին, որ հավատում էին, որ կարող են հավերժ պահել մեր հողերն օկուպացիայի տակ: Նրանց հովանավորները՝ մեծ տերությունները, որոնք կանգնած էին նրանց թիկունքում, ավելի ամրապնդեցին այդ վստահությունը դրա նկատմամբ։ Բայց մենք վստահ էինք, գիտեինք, որ գալու է օրը, և մենք վերադառնալու ենք հայրենիք»։
Ամենայն հավանականությամբ, խոշոր տերություններ ասելով նա ի նկատի է ունեցել երեք երկրները՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ հանդիսացող Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան։ Դատելով մեկ այլ հատվածից խոսքն իրոք այդ երեք երկրների մասին է եղել. «Ես երկար տարիներ որպես նախագահ փորձել եմ ապահովել, որ այդ հարցը լուծվի բանակցությունների միջոցով, և իմ ակտիվությունն ակնհայտ է եղել տասնյակ, նույնիսկ հարյուրավոր հանդիպումներ ու բանակցություններ։ Բայց ամեն ինչ անօգուտ: Ինչու՞: Որովհետև Հայաստանը, նորից եմ ասում, ուզում էր մեր հողերն ընդմիշտ պահել օկուպացիայի տակ։ Իսկ նրանց թիկունքում կանգնած երկրները, որոնք իբր միջնորդ են հանդես եկել, ցանկացել են հավերժական դարձնել այդ օկուպացիան»։ Ասենք, որ մեղադրանքը բավականին կոշտ է: 2020-2023 թվականներին Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը թևեր է տվել Ադրբեջանին, որն անգամ Վրաստանի նկատմամբ որոշակի գերազանցության զգացում ունի, քանի որ վերջինս կորցրել է Աբխազիան և Հարավային Օսիան 2008 թվականին հարցն ուժով լուծելու փորձի արդյունքում։ Այժմ էլ պաշտոնական Բաքուն սկսել է Երևանի հետ հակամարտության հաջորդ փուլը, որն է իր տարածքի ընդլայնումը Հայաստանի հողեր համարվող շրջանների հաշվին։
Եվ այստեղ ծագում է ողջամիտ հարց. ինչպե՞ս է Ադրբեջանն այդպես հանգիստ քննադատում ԱՄՆ-ին, Ֆրանսիային և Ռուսաստանին առանց ինչ որ այնպիսի մեկի հովանավորության, որը լրիվ ի վիճակի է նրա համար քաղաքական և տնտեսական ծածկույթ ապահովել։ Կա նման երկիր, դա Մեծ Բրիտանիան է։ Ահա Բաքվի և Լոնդոնի մոտ լինելու մեկ տիպիկ օրինակ: Մայիսի 6-ին հայտնի դարձավ, որ Ադրբեջանի պետական սահմանային ծառայության ղեկավար Էլչին Գուլիևը հանդիպել է թագավոր Չարլզ III-ի հետ Վինձորի թագավորական ձիերի շոուի ժամանակ։
Իհարկե, բրիտանացիները դեմ են Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի իրականացմանը։ Ադրբեջանի Ռուսաստանի ու Իրանի հետ տնտեսական մերձեցումը կանխելու համար Լոնդոնը պատրաստ է ամեն ինչի։ Այսպես, մայիսի 3-ին Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Այխան Հաջիզադեն ստիպված է եղել պատասխանել Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Ֆերգուս Օլդին, ով ավելի վաղ սոցցանցում հայտարարել էր այդ անդրկովկասյան երկրում ԶԼՄ-ների ազատությունների սահմանափակումների մասին։ Հասկանալի է, որ լրատվամիջոցների ազատության վերաբերյալ բրիտանացիների նման «անհանգստությունը» առաջացրել էր բացառապես Ալիևի Մոսկվա կատարած այցից և Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի իրականացման քննարկումից հետո։
Բացի դա Բաքվի և Մոսկվայի տնտեսական մերձեցմանը դեմ է նաև ԱՄՆ-ը։
Հակադարձելով Բաքվի և Մոսկվայի տնտեսական համագործակցությանը, անգլո-սաքսոնական այդ երկու երկրներն աջակցում են Հայաստանի հաշվին Ադրբեջանի տարածքային ընդլայնմանը (նույնիսկ ԱՄՆ-ն է ողջունել սահմանների սահմանազատման սկիզբը): Դրա շարժառիթն ակնհայտ է: Արևմուտքի համար Ռուսաստանին «քարերի երկրից» դուրս մղելու ամենահեշտ ձևը Հայաստանի տարածքն Ադրբեջանին հանձնելն է, քանի որ վերջինս մտադիր չէ լինել Ռուսաստանի դաշնակիցը։ Վաշինգտոնի և Լոնդոնի համար իդեալական տարբերակը Հայաստանի հաշվին ընդլայնված «Մեծ Ադրբեջանը» է, որը չի ձգտում Ռուսաստանի հետ տնտեսական մերձեցման։ Հաշվի առնելով այդ երկրների վերնախավերի հակառուսական կոնսենսուսը՝ ընտրություններն ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում ոչ մի կերպ չեն ազդի անգլո-սաքսոնական երկրների Բաքվի, Մոսկվայի ու Թեհրանի տնտեսական համագործակցությունը կանխելու ցանկության վրա։
Ինչ վերաբերում է Ֆրանսիային, ապա նա ևս դե ֆակտո կողմ է «Մեծ Ադրբեջան»-ին: Փարիզն աջակցություն է հայտնել ինչպես բուն սահմանազատմանը, այնպես էլ Ղազախստանում հայ-ադրբեջանական բանակցություններին։ Բանն այն է, որ Ղազախստանն Ուզբեկստանի հետ միասին Ֆրանսիային այդքան անհրաժեշտ ուրանի հանքավայրերի սեփականատերն են: Իսկ Ֆրանսիան կարող է շրջանցելով Ռուսաստանը և Իրանը ղազախական և ուզբեկական ուրան ստանալ միայն Ադրբեջանի և Թուրքիայի տարածքով՝ արտատարածքային «Զանգեզուրի միջանցքով»...
Մի խոսքով, պարզվում է, որ «Մեծ Ադրբեջան» նախագծին աջակցում են ոչ միայն Մեծ Բրիտանիան, այլ նաև ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան։ Այդ երեք երկրների համար էլ Ադրբեջանի ղեկավարության դեմ ուղղված հիմնական բողոքը Բաքվի և Մոսկվայի տնտեսական համագործակցությունն է։ Առաջիկա ամիսներին կերևա, թե նման աշխարհաքաղաքական իրավիճակում ինչպես կվարվի Ալիևը։
