Ադրբեջանի հետ կապված կարևոր իրադարձությունների մասին
«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնն ամփոփել ու հրապարակել է համառոտ տեղեկություններ ընթացիկ շաբաթվա ժամանակամիջոցում Ադրբեջանի հետ կապված կարևոր իրադարձությունների մասին.«Ադրբեջանի հետ կապված պաշտոնական հայտարարություներ
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կառավարության նիստում հայտարարել է, որ Բաքուն որոշակի դեր է խաղացել 2018 թ․ գարնանը Հայաստանում իշխանափոխության գործում։ Ըստ նրա՝ մեկուսացման քաղաքականությունը, որ իրենք վարել են Հայաստանի նկատմամբ, արդարացնում է իրեն։
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը՝ իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության 7-րդ համագումարի ժամանակ, անդրադառնալով Արցախյան հիմնախնդրին, նշել է, թե Թուրքիան կներդնի բոլոր ջանքները նախորդ տարվա նոյեմբերի 9-ին ՀՀ-ի, ՌԴ-ի և Ադրբեջանի առաջնորդների կողմից ստորագրված համատեղ հայտարարության իրագործման համար։ Թուրքիայի նախագահը ոչ արդյունավետ է համարել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը։
Մարտի 25-ին, Թբիլիսիում կայացած ասուլիսի ժամանակ, Վրաստանի ԱԳ նախարար Դավիդ Զալկալիանին առաջարկել է ԼՂ հակամարտության կարգավորմանն ուղղված նոր հարթակ ստեղծել՝ Վրաստան, Ադրբեջան և Հայաստան ձևաչափով: Նրա խոսքով՝ առաջարկվող «3+3» ձևաչափը՝ Հարավային Կովկասի երկրների, Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Իրանի մասնակցությամբ, անընդունելի է Վրաստանի համար: Նշենք, որ դեռևս մարտի սկզբին Վրաստանը հայտնել էր, որ չի ցանկանում մասնակցել Թուրքիայի առաջարկած «3+3» տարածաշրջանային ձևաչափին՝ Ռուսաստանի պատճառով:
Եվրոպական խորհրդարանի` Հարավային Կովկասի հետ հարաբերությունների պատվիրակության ղեկավար Մարինա Կալյուրանդը, Հայաստանի հարցով հիմնական զեկուցող Անդրեյ Կովաչևը և Ադրբեջանի հարցով հիմնական զեկուցող Ժելյանա Զովկոն համատեղ կոչով դիմել են Ադրբեջանին` պահանջելով անհապաղ ազատ արձակել այդ երկրում պահվող բոլոր հայ գերիներին:
Շաբաթվա ընթացքում BBC հեռուստաընկերությունը ռեպորտաժ է հրապարակել «Լեռնային Ղարաբաղը. կորած եկեղեցու առեղծվածը» վերնագրով։ BBC-ի թղթակից Ջոնա Ֆիշերը հետաքննել է Հադրութի շրջանի Մեխակավան համայնքի Սուրբ Զորավոր Աստվածածին եկեղեցու «անհետացումը»։ Տեսանյութում ադրբեջանցիները պնդում են, որ իբր հայերն ենք քանդել այնտեղից հեռանալուց առաջ։ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հերքել է եկեղեցու ոչնչացման մասին լուրերը։ Ադրբեջանական լրատվամիջոցները կեղծ տեղեկություներ են շրջանառել, թե այն հայերի կողմից կառուցված ռազմական օբյեկտ է եղել, այլ ոչ թե եկեղեցի։
Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը արդարացրել է Մեխակավանի եկեղեցու ոչնչացումը: Վերջինս նշել է, թե «ադրբեջանական ժողովրդի ժառանգության և սեփականության դեմ վանդալիզմ իրականացնելուց հետո Հայաստանը բարոյական իրավունք չունի պահանջներ ներկայացնելու Ադրբեջանին»:
Ադրբեջանի ռազմական ոլորտին վերաբերող իրադարձություններ
Մարտի 26-ին, Թուրքիայի Պաշտպանության նախարարությունը Twitter-ի իր էջում հայտնել է, թե ադրբեջանցի զինծառայողները մասնակցել են Թուրքիայի զինված ուժերի կողմից կազմակերպված հակաահաբեկչական զորավարժություններին: Իսկ մարտի 28-ին Թուրքիայի ՊՆ-ն ֆեյսբուքյան էջում հայտնել է, թե Ադրբեջանի դեսանտայինները վերապատրաստվում են Թուրքիայում՝ լեռնագնացության դասընթացներ անցնելով Իսպարտայի լեռնային դեսանտայինների դպրոցում և ուսումնական կենտրոնում։
Իսրայելական «Israel Defense» ամսագիրը գրել է, թե իսրայելական ռազմարդյունաբերական «Meteor Aerospace» ընկերությունը Ադրբեջանում «Կասպյան նավաշինական ընկերության» (Caspian Ship Building Company) հետ համատեղ ձեռնարկություն է հիմնել: Ադրբեջանական լրատվամիջոցները նշել են, որ «Meteor Aerospace» ընկերությունը մասնագիտացված է ԱԹՍ-ների, անօդաչու նավակների, բարձր ճշգրտության հրթիռների, ՀՕՊ համակարգերի և արբանյակների ստեղծման մեջ: Իսկ համատեղ ձեռնարկությունը նպատակ է հետապնդում իսրայելական արդիական զենքը տեղափոխել ադրբեջանական բանակի հաշվեկշիռ, և Ադրբեջանն իսրայելական ընկերությունների հետ համատեղ արդեն սկսել է ռազմանավերի կառուցումը:
Շաբաթվա ընթացքում իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, թե Թուրքիան ավելի վաղ Սիրիայում կիրառված ռազմական տեխնիկան այժմ զորավարժությունների պատրվակով տեղափոխվել է Հայաստանի սահմանի մոտ: Իրանական լրատվամիջոցները կարծիք են հնչեցրել, թե այս տեղափոխման նպատակը Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Հայաստանի՝ Իրանին սահմանակից Սյունիքի մարզի գրավումն է, և լայնամասշտաբ պատերազմը կանխելու համար անհրաժեշտ է, որ իրանցի զինվորականներն անհապաղ տեղակայվեն հայ-նախիջևանյան սահմանի երկայնքով։
Տարածաշրջանային նախագծերի շուրջ զարգացումներ
«Agenzia Nova» իտալական գործակալությանը տված հարցազրույցում Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը հայտարարել է, որ իրենք հետկոնֆլիկտային խաղաղ համակեցության վերականգնման նոր էջ են բացում: Վերջինս հավելել է, որ նոր տրանսպորտային ուղին կմիավորի Ադրբեջանը Նախիջևանի հետ, ինչը կբարելավի կապը Հարավային Կովկասի երկրների և նրանց հարևանների միջև:
Հայտարարելով, թե տրանսպորտային ենթակառուցվածքների շինարարությունը դրական ազդեցություն կունենա Հարավային Կովկասում տնտեսական զարգացման վրա, Ադրբեջանի ԱԳ նախարարն ընդգծել է իտալական ընկերությունների համար հետագա հնարավորություններն այդ գործընթացում՝ հիշեցնելով, որ իտալական «Ansaldo» ընկերությունը վերջերս պայմանագիր է կնքել Արցախից գրավված տարածքներ էլեկտաէներգիա մատակարարելու վերաբերյալ:
Հարցազրույցում Բայրամովը հայտարարել է, որ Հարավային գազային միջանցքի լիարժեք շահագործմանը զուգահեռ Ադրբեջանը կշարունակի ուշադրություն դարձնել էներգետիկ մատակարարման նոր հնարավորություններին՝ ներկայացնելով 2021 թ․ հունվարի 21-ին Ադրբեջանի և Թուրքմենստանի միջև ստորագրված Կասպից ծովում Դոստլուգի հանքավայրի վերաբերյալ փոխըմբռնման հուշագրի կարևորությունը:
Չեխիայի արդյունաբերության և առևտրի նախարարությունը հայտնել է, թե Չեխիան հույս ունի մուտք ունենալ դեպի Հարավային գազային միջանցք, և իրենք բարձր են գնահատում Տրանսադրիատիկ գազամուղի (TAP) շինարարության ավարտն ու ադրբեջանական գազի՝ դեպի հարավային Իտալիա մատակարարումների մեկնարկը: Ըստ չեխական կողմի՝ այս միջանցքի այլ ճյուղերի՝ հատկապես Խորվաթիայի ուղղությամբ շինարարության ավարտից հետո հնարավոր կլինի ադրբեջանական գազը մատակարարել Չեխիա:
Նկատենք, որ ադրբեջանական գազի մատակարարումը Եվրոպա Տրանսադրիատիկ գազատարով սկսվել է 2020 թ․ դեկտեմբերի 31-ին: Ադրբեջանական լրատվամիջոցները փոխանցել են, որ Ադրբեջանը, մուտք ունենալով Եվրոպա՝ աշխարհում բնական գազի ամենամեծ ներկրման շուկա, փորձում է ընդլայնել իր արտահանման հնարավորությունները: Խորվաթիան ու Բոսնիա և Հերցեգովինան փոխկապակցիչ են կառուցում ադրբեջանական գազի ներմուծման համար, իսկ դեպի Բուլղարիա ադրբեջանական գազի արտահանումն արդեն գերազանցել է 55 հազար խորանարդ մետրը։
Վրացական «Caucasus Online» ընկերության սեփականատեր Խվիչա Մակացարիան ընկերության` իր տրամադրության տակ մնացած 51% բաժնետոմսերը վաճառել է ադրբեջանական «Neqsol Holding» ընկերությանը, որը դեռևս 2019 թ-ին ձեռք էր բերել ընկերության բաժնետոմսերի 49%-ը։ Այդպիսով «Caucasus Online» ընկերության 100% արժեթղթերի սեփականատերն է դարձել ադրբեջանցի գործարար Նասիբ Հասանովը: Սակայն Վրաստանի Հաղորդակցությունների ազգային հանձնաժողովը հայտարարել է, որ գործարքը կայացած չեն համարում՝ նշելով, որ այն իրականացվել է միջազգային ու ներպետական մի շարք ակտերի խախտմամբ։
Նշենք, որ վրացական «Caucasus Online» ընկերությունը օպտիկական մալուխի օպերատոր է, որը Սև ծովի հատակի երկայնքով անցնում է Վրաստանից Բուլղարիա: Դա Եվրոպայի և Հարավային Կովկասի միջև ինտերնետային թրաֆիկի ամենամեծ ուղղությունն է: Այս ընկերությունը մի քանի տարվա ընթացքում կարողացել է ձեռք բերել մեծածախ ինտերնետային շուկայի զգալի մասը՝ ապահովելով տարածաշրջանի ինտերնետի մինչև 80%-ը: Այն Վրաստանի ինտերնետի 65%-ի, Հայաստան մատակարարվող ինտերնետի 85%-ի, Ադրբեջանի ինտերնետի 50%-ի մատակարարն է:
Հայկական փորձագիտական շրջանակներում մտահոգություններ են հնչել, թե ստանձնելով «Caucasus Online» ընկերության սեփականատիրությունը՝ Ադրբեջանը ցանկացած պահի կարող է անջատել Հայաստան եկող ինտերնետը կամ էլ հետախուզական նպատակներով վերլուծել Հայաստանի կողմից օգագործված համացանցային տվյալները։
Ադրբեջանական լրատվամիջոցները փոխանցել են, որ «Caucasus Online-ի ձեռքբերումը «Neqsol Holding»-ի՝ ավելի մեծ միջազգային ծրագրի մաս է, որը մեկնարկել է 2018 թ-ին և հայտնի է որպես «Թվային մետաքսի ճանապարհ»: Ծրագրի նպատակն է զարգացնել տրանզիտային օպտիկամանրաթելային ժամանակակից ենթակառուցվածքի ժամանակակից ցանցը, որը կապում է Եվրոպան Վրաստանի և Ադրբեջանի միջոցով Կենտրոնական և Հարավային Ասիայի շուկաների հետ:
«Թվային մետաքսի ճանապարհ» ծրագրի շրջանակներում աշխատանքներ են սկսվել օպտիկամանրաթելային մալուխի գծի կառուցման ուղղությամբ, որը միացնելու է Ադրբեջանն ու Ղազախստանը Կասպից ծովի հատակի երկայնքով: 2019 թ-ին ձեռք է բերվել նաև Ադրբեջանը և Թուրքմենստանը միացնող նմանատիպ գծի կառուցման համաձայնագիրը: Ընդ որում, նախագիծը ենթադրում է տվյալների ժամանակակից կենտրոնների և ինտերնետի թրաֆիկի փոխանակման կետերի ստեղծում Ադրբեջանում և Վրաստանում:
Այլ թեմաներ
Ադրբեջանում հնչել են քողարկված սպառնալիքներ այդ երկրում Գերմանիայի դեսպան Վոլֆգանգ Մայնինգի հասցեին: Ադրբեջանի ԱԳՆ նախկին ղեկավար Տոֆիկ Զուլֆուգարովը հայտարարել է, թե պաշտոնական Բաքուն անպատասխան չի թողնի Գերմանիայի դեսպան Վոլֆգանգ Մայնինգի մերժումն «այցելել հայկական օկուպացիայից ազատագրված Ադրբեջանի տարածքներն ուրիշ երկրներից իր գործընկերների հետ միասին»:
Ընդ որում՝ նախկին արտգործնախարարը չի բացառել, որ ադրեջանա-գերմանական հարաբերությունների միջև լարվածության առաջացման գործում կարող է դեր ունենալ Ֆրանսիան:
