«Լեռնային Ղարաբաղ. Բաքուն և Երևանը նոր խաղ են սկսե՞լ».Տարածաշրջանում սկսել է աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների սկզբունքորեն նոր փուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում էregnum.ru-ն «Լեռնային Ղարաբաղ. Բաքուն և Երևանը նոր խաղ են սկսե՞լ» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Սպիտակ տունը հայտնել է, թե ԱՄՆ-ի նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը առանձին հեռախոսազրույցներ է ունեցել Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հետ: Նշվում է, որ նա «մտահոգություն է հայտնել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև վերջին լարվածության կապակցությամբ», ինչպես նաև շեշտել է, որ «սահմանի երկայնքով զինծառայողների տեղաշարժը անպատասխանատու և սադրիչ գործողություն է»:
Բացի այդ, Սալիվանը նշել է «երկու երկրների կողմից իրենց միջազգային սահմանի սահմանազատման շուրջ պաշտոնական բանակցություններ վարելու անհրաժեշտության» մասին: Հիշեցնենք, որ մայիսի 12-ի առավոտյան «սահմանները հստակեցնելու» պատրվակով ադրբեջանցի զինծառայողների մի մեծ խումբ Հայաստանի Սյունիքի մարզի սահմանամերձ տարածքներից մեկում հատել է պետական սահմանը: Միևնույն ժամանակ, ըստ հայկական կողմի, նրանք ներկայացրել են անհասկանալի ծագման աշխարհագրական քարտեզներ, չնայած, ըստ խորհրդային քարտեզների, այդ տարածքի երկու լճերի մեծ մասը գտնվում է Հայաստանի տարածքում: Այնուհետև բանակցություններ են սկսվել իրավիճակը կարգավորելու համար: Հեռախոսազրույցներ են անցկացվել Ռուսաստանի և Հայաստանի պաշտոնյաների միջև: Տեղի է ունեցել նաև Հայաստանի անվտանգության խորհրդի նիստ, որում որոշվել է դիմել ՀԱՊԿ-ին և սկսել ՀԱՊԿ պայմանագրի 2-րդ հոդվածով նախատեսված խորհրդակցություններ, մասնավորապես` սպառնալիքը վերացնելու միջոցառումների մասին ՀԱՊԿ անդամ երկրների դիրքորոշումները համակարգելու հարցով:
Այսինքն, իրավիճակն այնպես է ներկայացվում, կարծես հայ-ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցած միջադեպը նպատակ ունի «լայնամասշտաբ ռազմական բախում հրահրել»: Միևնույն ժամանակ, տպավորություն է ստեղծվում, որ Երևանը Բաքվի հետ կապ հաստատելու ցանկության կամ անկարողության պայմաններում փորձում է խնդրի լուծումը տեղափոխել Մոսկվա: Ավելին, իրադարձությունների զարգացումն ինքնին սկսել են կապել Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի՝ Երևան և Բաքու կատարած այցերի հետ՝ այն հաստատմամբ, որ «Ադրբեջանի գործողությունները կարող են լինել ռուս նախարարի այցից դժգոհության արդյունք»:
Իրոք, Բաքուն չի բացատրել իր գործողությունների պատճառները և դրանք սկսելու պահի ընտրությունը: Որոշ փորձագետներ դա կապում են Լավրովի այն հայտարարության հետ, որ տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակումը կարող է տեղի ունենալ ոչ թե «հարկադրանքով», որին հավատում են Բաքվում, այլ «բացառապես կամավոր»: Փարիզը իր հերթին է յուղ լցրել կրակի վրա: Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը կոչ է արել Ադրբեջանին դուրս բերել զորքերը Հայաստանի սահմանային շրջանից և համերաշխություն է հայտնել Երևանին: Նա նաև ասել է, որ եթե իրավիճակը Սյունիքում դուրս գա վերահսկողությունից, ապա հակամարտությունը կներկայացվի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ: Այլ կերպ ասած, իրավիճակը տարածաշրջանում սկսել է ստանալ որոշակի կրիտիկական զանգված, որի հետևում Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների կարգավորման զուգահեռ մեխանիզմների ստեղծման փորձն է: Բայց ոչ միայն դա:
ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Բլինկենը և Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար Դրիանը հեռախոսազրույց են ունեցել, որում պաղեստինաիսրայելական հակամարտության հետ միասին քննարկել են նաև Լեռնային Ղարաբաղի հարցը: Կողմերը «խոսել են որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներ և ընդգծել են Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտության երկարաժամկետ քաղաքական կարգավորման անհրաժեշտությունը»: «Երկարաժամկետ քաղաքական կարգավորում» տերմինը Բլինկենի կողմից օգտագործվել է նաև Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ ավելի վաղ կայացած հեռախոսազրույցում, որտեղ նշվել է «բանակցային գործընթացն առաջ մղելու ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ջանքերը շարունակելու կարևորությունը»: Միևնույն ժամանակ, Բաքուն հրաժարվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ բանակցություններ վարելուց՝ համարելով, որ այդ հարցը «արդեն լուծված է», չնայած Մինսկի խումբը լուծարվելու որոշում չունի:
Համանախագահները (Ռուսաստան, ԱՄՆ և Ֆրանսիա) չեն հրաժարվել կարգավորման իրենց գործառույթներից և պարտականություններից՝ չնայած առկա որոշակի տարաձայնություններին: Կարելի է արձանագրել ճգնաժամի տարրերով երկու գործընթաց: Առաջինը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության իրականացումն է, որը նեղացել է՝ դառնալով միայն հրադադարի պայմանագիր: Եվ երկրորդը կապված է ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի` որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների քաղաքական և դիվանագիտական գործունեության ակտիվացման հետ: Բոլորին էլ հասկանալի է, որ Բաքվի և Երևանի կողմից պաշտոնական բանակցությունների անցկացումը կբարդանա Լեռնային Ղարաբաղի կասեցված կարգավիճակի գործոնով: Ինտրիգի հիմնական էությունը կախված է այն բանից, թե հետագայում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները կպահպանե՞ն իրենց դիրքորոշումների միասնությունը, ինչպես նախկինում էր, կամ, ինչպես գրում է The National Interest ամերիկյան հրատարակությունը, «Արևմուտքը կսկսի՞ կորցրած ժամանակը լրացնել խմբային գործողության միջոցով»:
Հասկանալով, որ «տարածաշրջանում սկսվել է աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների սկզբունքորեն նոր փուլ, որը կապված է այնտեղի վերահսկիչ փաթեթի կորստի հետ», նախատեսվում է այն վերադարձնել, այսպես կոչված, առարկայական բանակցությունների վերսկսման միջոցով և «բացառապես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում»: Մի խոսքով, ոչ միայն Ադրբեջանի և Հայաստանի սահմանի խնդիրների, այլ նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շուրջ է ծավալվել բարդ քաղաքական դրամա, և ոչ ոք չգիտի, թե ինչպես և ինչ պայմաններում կարող է այդ խումբը վերսկսել իր միջնորդական առաքելությունը, որպեսզի լուծի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը: Արդյո՞ք հնարավոր է տարանջատել սահմանային խնդիրները ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո բանակցային գործընթացից, և արդյո՞ք տարածաշրջանում չի տրվել նոր դիվանագիտական խաղի մեկնարկը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
