Հայաստանի իշխանությունները հիմա էլ կա՛մ ունակ չեն, կա՛մ չեն ցանկանում միջազգային և անվտանգային հարցերում պրոֆեսիոնալ մոտեցումներ որդեգրել. «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում էԱրցախյան 44-օրյա պատերազմի ավարտից տևական ժամանակ հետո էլ Հարավային Կովկասում ստեղծված իրավիճակը շարունակում է մնալ փխրուն։ Խնդիրն այն է, որ Թուրքիան, անմիջականորեն մասնակցելով ռազմական գործողություններին, կարողացավ վերջնականապես հաստատվել Ադրբեջանում։ Պատահական չէ, որ սեպտեմբերին Ադրբեջանում թուրքական բանակի ներկայացուցչություն ստեղծվեց, որի կազմում ընդգրկվել է 4 թուրք գեներալ։ Եվ ուշագրավ է, որ այս խումբը ղեկավարելու է Թուրքիայի ցամաքային զորքերի օպերատիվ մասի ղեկավար, գեներալ-մայոր Բախտիար Էրսայը, որի գլխավորած թուրքական զինվորականների խումբը, ըստ ռուսական մամուլի հրապարակումների, անմիջականորեն մասնակցել է Արցախի դեմ ռազմական գործողությունների կազմակերպմանը:
Սա առաջին քայլն է թուրք-ադրբեջանական համատեղ բանակ ստեղծելու ուղղությամբ, որի մասին դեռևս հուլիսին ակնարկել էր Թուրքիայի խորհրդարանի նախագահ Մուստաֆա Շենթոպը՝ նշելով, թե Թուրքիան և Ադրբեջանը բանակցություններ են վարում միացյալ թյուրքական բանակ ստեղծելու շուրջ: Այս հարցում ուշադրության պետք է արժանանա այն փաստը, որ այնտեղ, ուր թուրքական զորքերը ոտք են դնում, անկայուն իրավիճակ է ստեղծվում, որից Թուրքիան փորձում է դիվիդենտներ ստանալ ու առաջ մղել իր շահերը։ Թուրքական ներխուժման արդյունքում այդպիսի իրավիճակ է ստեղծվել, օրինակ՝ Սիրիայում, Լիբիայում, Հյուսիսային Իրաքում, Միջերկրական ծովի արևել յան հատվածում։
Սակայն Թուրքիայի հաստատումը Հարավային Կովկասում ամենավտանգավորն է, քանի որ դրանով Անկարան կարող է իր նեոօսմանական և պանթուրքական ծրագրերն իրականություն դարձնելու հնարավորություն ստանալ։ Թերևս պատահական չէ նաև, որ Անկարան փորձում է իր վրա վերցնել մահմեդական աշխարհի լիդերության դափնիները, և Էրդողանն իրեն ներկայացնում է մահմեդականների իրավունքների պաշտպանության առաջամարտիկ։ Այս համատեքստում թուրքական փորձագիտական շրջանակներն արդեն սկսել են խոսել Թյուրքական խորհուրդը, որն ընդգրկում է թյուրքախոս պետությունները, ավելի խոր համագործակցություն և ինտեգրացիա ենթադրող կազմակերպության վերածելու ու Թուրքիայի ազդեցության գոտիներն ընդլայնելու մասին։ Բնական է, որ Ադրբեջանում հաստատվելուց հետո Թուրքիան, խաղարկելով իր հավակնությունները, ձգտելու է տարածվել դեպի իրանական Ադրբեջան, Հյուսիսային Կովկաս, Միջին Ասիա և հասնել Չինաստանի Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջան։
Իսկ տարածաշրջանում ներկայացված մյուս ուժերի, մասնավորապես Ռուսաստանի ու Իրանի համար շատ վտանգավոր է Թուրքիայի ակտիվացումը։ Անկարան անընդհատ Ալիևի շուրթերով ակնարկում է, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» բացման անհրաժեշտության մասին, որպեսզի Ադրբեջան մուտք ունենալու կարճ ուղի ձեռք բերելուց հետո այդ երկիրը վերածի լիովին իրենից կախված խամաճիկային պետություն, ապա ապակայունացնի իրավիճակը առաջին հերթին Իրանի հյուսիսում, իսկ հետո՝ նաև Հյուսիսային Կովկասում։ Ու, ինչպես Արցախյան պատերազմի ժամանակ, այնպես էլ Ադրբեջանում հաստատվելուց հետո Թուրքիան այս հարցում կարող է օգտվել վարձկան ահաբեկիչների ծառայություններից։ Հենց դրանով է պայմանավորված վերջին շրջանում Իրանի անհանգստությունը և Ադրբեջանի սահմանների մոտ խոշորամասշտաբ զորավարժությունների անցկացումը։
Ընդ որում, իրանական կողմն իր հայտարարություններում ակնարկում է, որ Իսրայելի աջակցությամբ Թուրքիան ու Ադրբեջանը սադրանքներ են նախապատրաստում Իրանի դեմ։ Խոսքը նաև դեպի Սյունիք հնարավոր թուրք-ադրբեջանական ներխուժման մասին է, որի դեպքում նրանք կարող են կտրել Իրանի հյուսիսային հաղորդակցության ուղին։ Ու այս համատեքստում պատահական չէ, որ Հայաստան ժամանած՝ Իրանի ճանապարհների և քաղաքաշինության փոխնախարար Խեյրոլլահ Խադեմին հայտարարեց, թե իրենք պատրաստ են աջակցել Հայաստանին՝ Իրան-Հայաստան նոր՝ այլընտրանքային ճանապարհի կառուցման հարցում։
Առկա պայմաններում անգամ անհրաժեշտություն է առաջացել, որ հայկական կողմը, բարենպաստ իրավիճակն օգտագործելով, հայիրանական էներգետիկ խոշոր ծրագրերի իրականացման նախաձեռնությամբ հանդես գա։ Բայց մեր իշխանությունները, չգիտես ինչու, դեռ քար լռություն են պահպանում այս հարցում։ Մյուս կողմից էլ՝ հարց է առաջանում՝ եթե Իրանն անհանգստացած էր թուրքական վտանգով, ապա ինչո՞ւ էր Արցախյան պատերազմի ընթացքում չեզոքություն պահպանում։ Այդ ժամանակ կարող էր լայնամասշտաբ զորավարժություն անցկացնել Ադրբեջանի հետ սահմանների մոտ ու կոշտ հայտարարություններով դատապարտել Բաքվի գործողությունները։ Խնդիրն այն է, որ հայկական կողմը մինչ պատերազմը լուրջ աշխատանքներ չի տարել իրանական կողմի հետ թուրքական կողմից եկող վտանգին դիմագրավելու հարցում համագործակցության օրակարգ ստեղծելու հարցում։
Ըստ էության, Հայաստանի իշխանություններն ընդունակ չէին միջազգային և անվտանգային հարցերում պրոֆեսիոնալ մոտեցումներ որդեգրել։ Նրանք լիովին անտեսում էին թուրքական վտանգը՝ հասարակությանը հանգստացնելով, որ եթե պատերազմ լինի, Թուրքիան չի միջամտի։ Թեպետ, ինչո՞ւ ենք անցյալ ժամանակով խոսում, նրանք հիմա էլ կա՛մ ունակ չեն, կա՛մ չեն ցանկանում: Երկու դեպքում էլ արդարացում չկա:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
