Իրանը Ադրբեջանի հետ երկարաժամկետ խաղ է սկսել.Անհասկանալի է, թե տարածաշրջանում կոնկրետ ի՞նչ «աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների» մասին է խոսքը
regnum.ru-ն «Իրանը Ադրբեջանի հետ երկարաժամկետ խաղ է սկսել» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ այն փորձագետների կանխատեսումները, որոնք ասում էին, թե Իրանի արտգործնախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանի՝ Մոսկվա կատարած այցից և ռուս գործընկեր Սերգեյ Լավրովի հետ նրա բանակցություններից հետո Թեհրանի և Բաքվի հարաբերություններում «լիցքաթափում» կլինի, չեն իրականանում: Դա հնարավոր կլիներ, եթե Բաքուն և Թեհրանը քննարկեին միայն Իրանի և Հայաստանի միջև տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունները կամ տարածաշրջանում Թուրքիայի ազդեցության աճը: Բայց Թեհրանը նշաձողը շատ ավելի է բարձրացրել և ավելի լայն է մտածում: Իրանն ասում է, որ չի հանդուրժի «Կովկասում քարտեզի աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները»:Անհասկանալի է, թե տարածաշրջանում կոնկրետ ի՞նչ «աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների» մասին է խոսքը, եթե ելնենք նրանից, որ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանը վերականգնել է նախկինում կորցրած շրջանների նկատմամբ վերահսկողությունը: Նույնիսկ արևմտյան Ադրբեջանից Նախիջևան, այսպես կոչված, Զանգեզուրի հաղորդակցական միջանցքի բացման դեպքում սահմանների որևէ «փոփոխության» մասին խոսելու հիմք չկա: Առավել ևս, որ Իրանը նախկինում երկար տարիներ հայտարարում էր Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանն աջակցելու մասին:
Հիմա՝ «ավելի լայն» թեզի մասին: Թեհրանն իր «լուրջ մտահոգությունն» է հայտնել «տարածաշրջանում ահաբեկիչների և սիոնիստների» առկայության հարցով՝ հայտարարելով, որ «Իսրայելը հիմնավորվել է Իրանի հյուսիս-արևմտյան սահմանին ԱՄՆ -ի պարտությունից հետո» (հավանաբար, նկատի ունի, առաջին հերթին, Աֆղանստանից ամերիկյան զորքերի դուրսբերումը): Բաքուն կտրականապես հերքում է այդ «փաստը» և ապացույցներ պահանջում: Սակայն ներկայումս Իրանում սկսել են խոսել ոչ միայն Ադրբեջանի մասին, քանի որ համարում են, որ այնտեղ իսրայելական ազդեցությունը ընդամենը ավելի ընդհանուր գործընթացի տարրերից մեկն է: ԱՄԷ -ն և Բահրեյնը, որոնք Իրանից բաժանված են միայն Պարսից ծոցով, 2020 թվականին Ավրաամյան համաձայնագրով կարգավորել են Իսրայելի հետ հարաբերությունները: Հայտնի է նաև Իրանի հետ ցամաքային սահման ունեցող Իրաքյան Քրդստանի իշխանությունների՝ իսրայելական կողմի հետ համագործակցության մասին:
Ըստ Վաշինգտոնի Մերձավոր Արևելքի ինստիտուտի իրանական ծրագրի տնօրեն Ալեքս Վաթանկի, «իր պատմության ընթացքում Իսրայելը երբեք այդքան դիվանագիտական, տնտեսական և ռազմա-հետախուզական հարաբերություններ չի ունեցել Իրանին սահմանակից երկրների հետ, ինչը հավասարազոր է Իսրայելի ճնշման լծակների»: Նման իրավիճակը Թեհրանում սկսել են ընկալել որպես «նոր պոտենցիալ սպառնալիք», չնայած այն չի ծագել երեկ կամ այսօր: Այս պրոցեսներն ընթանում են երկար ժամանակ, ինչին Իրանը նախկինում մեծ ուշադրություն չէր դարձնում: Բայց ամեն ինչ սկսել է փոխվել Իրանի նախագահի փոփոխությամբ. պահպանողական մտածողությամբ Իբրահիմ Ռաիսին է զբաղեցրել Հասան Ռոհանիի տեղը, որն առանձնանում էր բավականին հանդուրժող հայացքներով և Արևմուտքի հետ մերձեցման ուղիներ էր փնտրում:
Ըստ ամենայնի, Իրանը մտադիր է վարել ավելի կոշտ արտաքին քաղաքականություն, և դա արդեն զգացել են Բաքվում: Բաքվի միջազգային հարաբերությունների վերլուծության կենտրոնի խորհրդի նախագահ Ֆարիդ Շաֆիևը կարծում է, որ իրանաադրբեջանական հարաբերություններում առկա բարդությունները «հիմնված են հիմնարար հակասությունների վրա, որոնք մակերես են դուրս եկել միայն Իրանում իշխանափոխությունից հետո»: Նրա խոսքով, «Իրանի ներկայիս պահանջները Ադրբեջանին ոչ այլ ինչ են, քան պատճառներ»:
Հավանաբար, շատ բան կապված է նրա հետ, թե ինչ է կատարվում բուն Իրանի ներսում, որտեղ Ռաիսին և նրա կողմնակիցները բռնել են Ռոհանիի կառավարությանը վարկաբեկելու ճանապարհը: Նրանց կարծիքով, նախորդները, կենտրոնանալով արտաքին աշխարհի հետ տնտեսական և դիվանագիտական հարցերի լուծման վրա, իբր մշակել են աշխարհաքաղաքական սցենար հանուն «ԱՄՆ -ի, Իսրայելի և Թուրքիայի շահերի»: Ռաիսիի կողմնակիցները գործնականում բացահայտորեն խոսում են Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ ՌոհանիՇարիֆ (Իրանի արտգործնախարար) տանդեմի թույլ տված սխալների մասին, որոնք հանդես են եկել ադրբեջանամետ դիրքորոշմամբ, և որն էլ որոշել է Անդրկովկասում Իրանի համար ուժերի անբարենպաստ հարաբերակցությունը:
Բանը հասել է նրան, որ Թեհրանը մտադիր է «առաջնագծային պաշտպանություն» ստեղծել Ադրբեջանի հետ սահմանին: Դա, ըստ իրանական ռազմավարության, դիմակայության հնարավոր ճակատը իր սահմաններից ավելի հեռու տեղափոխելու համար է: Բայց ինչպե՞ս: Առայժմ մի բան է հստակ. Թեհրանը երկարաժամկետ խաղ է սկսել Բաքվի դեմ, ինչի վկայությունն է երկու երկրների միջև սկսված «տեղեկատվական պատերազմի» աննախադեպ մակարդակը: Բավական է թեկուզ համառոտ ծանոթանալ, թե ինչի մասին են գրում իրանական սոցիալական ցանցերը. լուրեր են պտտվում իրանական զորամիավորումները Հայաստան տեղափոխելու մասին, առաջարկություններ են արվում, որ իրանական զորքերը Հայաստանում վահանի դեր խաղան Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից հայկական տարածք ներխուժելու դեպքում:
Իրանը նաև ենթադրում է, որ իրանական միջուկային ծրագրի ղեկավար Ֆախրիզադեն սպանվել է իսրայելցիների կողմից ադրբեջանական Սիտալչայ ավիաբազայում տեղակայված ադրբեջանական տեխնիկական միջոցների օգնությամբ: Եվ այլն, և այլն: Խնդիրը նաև այն է, որ Բաքուն և Անկարան ակնհայտորեն ուշացնում են Ղարաբաղյան պատերազմից հետո Երևանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը: Այժմ իրանական ուժեղացած գործոնը Հայաստանի մասնակցությամբ տարածաշրջանում ստեղծում է նոր աշխարհաքաղաքական հավասարում: Հետագայում փորձագետները չեն բացառում հավանականությունը, որ Թեհրանն ադրբեջանական ուղղությամբ մտնի հիբրիդային դիմակայության մեջ, ինչը կխոչընդոտի Բաքվի դիվանագիտության մանևրելիությանը: Այնուամենայնիվ, երկու երկրներն էլ դժվար թե պատրաստ լինեն բաց առճակատման: Սակայն, քանի որ կողմերի միջև առկա հիմնական հակասությունները չեն վերացել, պետք է սպասել մեծ փոփոխությունների:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
