Իսկ ի՞նչ կլինի հիմա, երբ փոխվել է Ստեփանակերտի իշխանությունը, ինչը նաև Վաշինգտոնում չէին սպասում
iarex.ru-ն «Ստեփանակերտը խափանեց Փաշինյանի «ամերիկյան խաղը»» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ այն բանից հետո, երբ Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի և ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի Հարավային Կովկասում բանակցությունների գծով խորհրդական Լուի Բոնոյի միջև Երևանում բանակցություններից հետո տեղեկություններ հայտնվեցին, որ կողմերը քննարկել են Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրավիճակը, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին առնչվող հարցեր, ամերիկացի լրագրողները հերթական ճեպազրույցի ժամանակ հարցերի տարափ ուղղեցին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի խոսնակ Մեթյու Միլլերին՝ Բոնոյի՝ Կովկաս կատարած այցի վերաբերյալ։ Եվ դա պատահական չէր։ Նախ՝ նրա այցը այդ տարածաշրջան նախապես հայտարարված չէր, թեև Միլլերն այն անվանել է «պլանավորված»։Երկրորդ հերթին՝ Բոնոն առաջին անգամ չէ, որ նման շրջագայություն է անում, և ամեն անգամ, ըստ նրա, նախօրոք մանրամասն հրահանգներ է ստանում ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենից, և այս անգամ էլ է այդպես եղել։ Երրորդ հերթին՝ տարածաշրջանում տեղի են ունեցել որակական փոփոխություններ, և առաջին հերթին՝ Ստեփանակերտում։ Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը հրաժարական է տվել։ Նրան այդ պաշտոնում փոխարինել է Սամվել Շահրամանյանը, որը նախկինում աշխատել է իրավապահ և հարկային մարմիններում, եղել է կառավարության անդամ, իսկ 2023 թվականի սկզբից զբաղեցրել է Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնը։ Այս իրավիճակում մի կարևոր ինտրիգ է թաքնված: Դրանից առաջ հայկական ԶԼՄներում լուրեր էին հայտնվել, որ Երևանը Հարությունյանին սկսել է մեղադրանք առաջադրել առ այն, որ Լեռնային Ղարաբաղ փոխանցված միջոցներն անարդյունավետ են ծախսվել, ինչը դիտվում էր որպես նրա վրա ճնշում, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի ղեկավարի պաշտոնի իրավահաջորդը ընդունելի լինի Նիկոլ Փաշինյանի համար:
Եվ թվում էր, թե ամեն ինչ ընթանում է ծրագրված սցենարով, երբ Հարությունյանը հայտարարեց, որ «ներկա պայմաններում անհրաժեշտ են փոփոխություններ և ճկունություն», և որ դա լրացուցիչ հնարավորություններ է ստեղծում հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը կարգավորելու համար։ Փաշինյանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության գործոնի ճանաչման համատեքստում Հարությունյանը հայտնվել էր քաղաքական լիակատար մեկուսացման իրավիճակում, իսկ Բաքուն հրաժարվում էր նրան գործընկեր համարել Ստեփանակերտի հետ առաջարկվող բանակցություններում։ Բայց, ըստ ամենայնի, Հարությունյանի իրավահաջորդը, պարզվեց, այն մարդը չէ, ով կարող է հարիր լինել Երևանին։ Ավելին, Շահրամանյանը Ստեփանակերտում սկսեց համախմբման ու միասնության, ինչպես նաև պետական կառավարման համակարգի արդյունավետությունն ապահովելու ուղղությամբ ջանքեր գործադրել։ Փաշինյանը սկսեց նյարդայնանալ:
Սկզբում նա մի շարք հակառուսական հայտարարություններ արեց՝ նպատակ ունենալով Մոսկվային դուրս բերել Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման բանակցային գործընթացից։ Հետո սկսեց զանգահարել արևմտյան որոշ պետությունների ղեկավարներին՝ հայտարարելով Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպելու պատրաստակամության մասին։ Դրանից հետո լուրեր հայտնվեցին, որ Հայաստանը խաղաղության համաձայնագրի նոր առաջարկներ է ստացել Ադրբեջանից։ Ի վերջո, Հայաստանի արտգործնախարարությունը հայտնեց, որ հավանականություն կա, որ Փաշինյանն ու Ալիևը կարող են բանակցություններ վարել, բայց միայն հոկտեմբերին՝ իսպանական Գրանադայում, և դա՝ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտի տարեդարձի շեմին։ Եվ կրկին ինտրիգ: Ըստ Փաշինյանի, «մի շարք օտարերկրյա պետությունների ղեկավարներ պատրաստակամություն են հայտնել կազմակերպել նրա հանդիպումը Ալիևի հետ», և «միջնորդներն աշխատելու են այն կազմակերպելու ուղղությամբ»։
Չի կարելի բացառել, որ այս դեպքում ԱՄՆ-ն է խաղում գլխավոր միջնորդի դերը, Բոնոյի այցը տարածաշրջան պատահական չէր, և ԱՄՆ-ն այս անգամ մտադիր է հանդես գալ որպես հիմնական բանակցող։ Դատելով Բաքվից և Երևանից հնչող հայտարարություններից՝ երկու կողմերն էլ միտված են բանակցություններին և նոր պայմանավորվածությունների ձեռքբերմանը այնպիսի առանցքային հարցերի շուրջ, ինչպիսին են հաղորդակցությունների բացումը, սահմանների սահմանազատումը և խաղաղության պայմանագրի շուրջ աշխատանքների մեկնարկը (կամ ավարտը)՝ առանց Ռուսաստանի մասնակցության։ Եթե դա տեղի ունենա, ապա կնշանակի, որ Վաշինգտոնը վերադառնում է Անդրկովկաս՝ օգտագործելով «հայկական լծակը», և այդ ամենը ուղեկցվում է Ռուսաստանի հասցեին դաշնակցային պարտավորությունները չկատարելու հայկական մեղադրանքներով։ Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ապա, ամենայն հավանականությամբ, նա կհամաձայնի հանդիպմանը Իսպանիայում, քանի որ շահագրգռված է խաղաղության պայմանագրի շուրջ բարձր մակարդակով բանակցությունների շարունակմամբ, սակայն դժվար թե Արևմուտքի առաջարկած կարգավորման սցենարը սկզբունքորեն բավարարի նրան։
Մասնավորապես, Վաշինգտոնը նախկինում դրդում էր Բաքվին «երրորդ երկրում» բանակցել Ստեփանակերտի հետ։ Իսկ ի՞նչ կլինի հիմա, երբ փոխվել է Ստեփանակերտի իշխանությունը, ինչը, կարծես, նաև Վաշինգտոնում չէին սպասում։ Հիմա ԱՄՆ-ը կորցնում է ղարաբաղյան ուղղությամբ Հայաստանի քաղաքականության վրա ազդելու հնարավորությունը և չունի կայուն դիրք Ադրբեջանում։ Եթե վերադառնանք ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի մամուլի քարտուղար Միլլերի ճեպազրույցին, ապա պատահական չէ, որ, խոսելով Բոնոյի առաքելության մասին, նա ասել է, որ ինքը «կոնկրետ տեղեկություն չունի և չի կարող մեկնաբանել նրա կոնկրետ ծրագրերը», բայց նշել է, որ այն ունի միայն «կարճաժամկետ առաջնահերթություն», այն է՝ վերսկսել Լաչինի միջանցքի աշխատանքը։ Սակայն պետքարտուղար Բլինկենն այդ հարցով անմիջականորեն է շփվում Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հետ։ Այսպիսով, ստացվում է, որ ԱՄՆ-ի համար ինչ-որ բան այն չէ, և իրավիճակը թե՛ Լեռնային Ղարաբաղում, թե՛ նրա շուրջը ձեռք է բերել նոր կոնկրետ ուրվագծեր: Այդ ուղղությամբ արևմտյան միջնորդության ձախողումը արդեն իսկ երևում է: Այդ իսկ պատճառով էլ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև առարկայական բանակցությունները, նույնիսկ եթե Իսպանիայում Ալիևի և Փաշինյանի հանդիպում կայանա, դեռ շատ հեռու են վերջնագծից։
