ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի գործողությունները խիստ անպատասխանատու են և կարող են հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը սրել. Responsible Statecraft
Արեւմուտքը չի կարող իրական այլընտրանք առաջարկել Ռուսաստանի ազդեցությանը Կովկասում, գրում է ամերիկյան Responsible Statecraft-ը։ Ընդհակառակը, ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի գործողությունները խիստ անպատասխանատու են և կարող են տարածաշրջանում միջէթնիկական հակամարտություն հրահրել։«Արևմտյան վերլուծաբանները Մոսկվան ներկայացնում են որպես անտագոնիստական տարածաշրջանային տերություն, սակայն ԱՄՆ-ն և ԵՄ-ն պետք է զգույշ լինեն, թե ինչ են ցանկանում:
Շատ արևմտյան դիտորդներ նշում են Կրեմլի ազդեցության անկումը Կովկասում ուկրաինական հակամարտության ֆոնին` մեղադրելով Ռուսաստանին, որպես տարածաշրջանում բացարձակ բացասական գործոնի, և հավատալով, որ նրան կարող են փոխարինել ԱՄՆ-ը, ՆԱՏՕ-ն կամ Եվրամիությունը: Այնուամենայնիվ, այս տիպի տեսակետը սխալ է գրեթե բոլոր առումներով: Ռուսական ազդեցությունն այնքան էլ բացասական չէր, ինչպես պնդում էին։ Իսկ Արեւմուտքը չի կարողանում փոխարինել այն թե՛ աշխարհաքաղաքական նկատառումներով, թե՛ վերոնշյալ ուժերի կողմից տարածաշրջան զորքեր մտցնելու ցանկության բացակայության պատճառով՝ կայունություն ապահովելու համար։
Քանի որ այս փաստարկները խթանում են Արևմուտքի թշնամանքը Ռուսաստանի նկատմամբ, միևնույն ժամանակ չկարողանալով իրական այլընտրանքներ առաջարկել ռուսական իշխանությանը, դրանք չափազանց անպատասխանատու են և վտանգում են տարածաշրջանում ձանձրալի էթնիկ հակամարտություն մտցնել:
Չի կարելի հերքել, որ հենց Հայաստանի հետ Ռուսաստանի ռազմական դաշինքն էր, նրա տարածքում ռուսական զինված ուժերի տեղակայումը և ռուսական միջուկային վահանը, որոնք հետ պահեցին ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիային հարձակվելուց ՀՀ-ի վրա։ Դա պայմանավորված է Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանի թյուրք ժողովրդին օգնելու ցանկությամբ, նույն օրինակով, ինչպես Անկարան ներխուժեց Կիպրոս 1974 թվականին՝ իբր «օգնելու թուրքական համայնքին» այն բանից հետո, երբ Հունաստանի նախագահ Մակարիոսը տապալվեց ռազմական խունտայի կողմից:
Ուստի, չնայած ռուսական հզորության թուլացման վերաբերյալ մտահոգություններին և Հայաստանի զայրույթին Մոսկվայի անկարողության պատճառով միջամտելու Ադրբեջանի հետ իրենց հակամարտությանը Լեռնային Ղարաբաղը պաշտպանելու համար (որը չի ենթարկվում ռուս-հայկական անվտանգության պայմանագրին), ակնկալվում է, որ մոտ ապագայում Երևանը դուրս չի գա Մոսկվայի գլխավորած Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունից (ՀԱՊԿ):
Եթե Ռուսաստանը միջամտած չլիներ 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի Երկրորդ պատերազմին, որտեղ նրան հաջողվեց (թեկուզ ուշացած) հրադադար հաստատել, որն ապահովեց ռուսական խաղաղապահ ուժերի տեղակայումը տարածաշրջանում, ապա Լեռնային Ղարաբաղի հայերը, որոնք ենթարկվեցին հարձակման ադրբեջանական բանակի Թուրքիայի և Իսրայելի աջակցությամբ, վատագույն դեպքում ենթարկվելու էին էթնիկ զտումների։
2018 թվականի հակակոռուպցիոն «թավշյա հեղափոխության» արդյունքում Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալուց ի վեր Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները գնալով ավելի քիչ են վստահում Մոսկվային, սակայն դա չի վերաբերում Լեռնային Ղարաբաղի հայերին, քանի որ նրանք անվտանգության միակ երաշխիքն են համարում ռուս խաղաղապահներին։
Վերջին տարիներին Մոսկվան իսկապես ողջ ուժով դիվանագիտական հավասարակշռություն է փնտրում Հայաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև։ Չնայած Հայաստանի հետ դաշինքին, Ռուսաստանի կառավարությունը չի ցանկանում Ադրբեջանին հանձնել ՆԱՏՕ-ի լիակատար վերահսկողությանը։ Այն նաև արժեքավոր ռազմավարական հնարավորություններ է ձեռք բերել ՆԱՏՕ-ից և ԱՄՆ-ից Թուրքիայի շնորհիվ, ինչի մասին է վկայում Ուկրաինայում տիրող իրավիճակի նկատմամբ նրա կիսաչեզոք մոտեցումը։
Ռուսական երկիմաստությունը, սակայն, հայելային արտացոլում է գտնում արևմուտքի խորը պառակտող մոտեցմամբ՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում: Մի կողմից, արևմտյան հասարակական կարծիքը (այնքանով, որ ընդհանուր առմամբ ուշադրություն է դարձնում այս խնդրին) ընդհանուր առմամբ համերաշխություն է հայտնում հայերին։ Կրոնական և մշակութային մտերմությունը, հայկական մեծ սփյուռքի ազդեցությունը ԱՄՆ-ում և Ֆրանսիայում, ինչպես նաև այն, որ Հայաստանը որոշ չափով թերի, բայց դեռևս դեմոկրատական երկիր է, իսկ Ադրբեջանը՝ Ալիևների դինաստիայի ժառանգած դիկտատուրա է, սրան հավելեք հայկական սփյուռքի կարևորությունը ԱՄՆ ներքին քաղաքականության համար (հատկապես Կալիֆորնիայի ընտրությունները) ընդգծվեց Նենսի Փելոսիի այցով Երևան (բայց ոչ Բաքու) 2022 թվականի սեպտեմբերին։
Մյուս կողմից, Արևմուտքը դժվար թե պաշտոնապես ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի անջատումն Ադրբեջանից՝ միաժամանակ դատապարտելով Ղրիմի անջատումն Ուկրաինայից (չնայած երկու դեպքում էլ Կոսովոյի անկախության ճանաչումը Արևմուտքի կողմից կարող է օրինական նախադեպ լինել): Ավելին, Թուրքիան դեռևս ՆԱՏՕ-ի անդամ է, թեև այժմ «կիսով չափ բաժանված է»։ Արևմուտքը չի կարող իրեն թույլ տալ ամբողջությամբ «մի կողմ նետել նրան»:
Ադրբեջանի բռնատիրական ռեժիմը չի խանգարում Արեւմուտքին նավթ ու գազ գնել նրանից, ինչպես նաեւ Պարսից ծոցի իշխանություններից։ Վերջապես, Վաշինգտոնի կոշտ հակաիրանական շրջանակները հույս ունեն օգտագործել Ադրբեջանը և անջատողական ազգայնականությունը իրանցի ադրբեջանցիների մեջ որպես զենք Իրանի դեմ: Դրանով է բացատրվում նաեւ Իսրայելի կողմից Ադրբեջանին զենք մատակարարելը։
Ադրբեջանի բռնատիրական ռեժիմը չի խանգարում Արեւմուտքին նավթ ու գազ գնել նրանից, ինչպես նաեւ Պարսից ծոցի իշխանություններից։
Վերջապես, Վաշինգտոնի կոշտ հակաիրանական շրջանակները հույս ունեն օգտագործել Ադրբեջանը և անջատողական ազգայնականությունը իրանցի ադրբեջանցիների մեջ, որպես զենք Իրանի դեմ: Դրանով է բացատրվում նաեւ Իսրայելի կողմից Ադրբեջանին զենք մատակարարելը։
Այս հակասական, բայց խորապես արմատավորված ազդակների արանքում հայտնված ԱՄՆ-ն և Եվրոպան կարող են ի վիճակի չլինել Կովկասի համար համահունչ և կենսունակ ռազմավարություն մշակել, առավել ևս մոբիլիզացնել ռեսուրսներն ու կամքը, որոնք անհրաժեշտ են տարածաշրջանում վճռական միջամտության համար: Ըստ ամենայնի, նրանք դեռ զգուշությունը համարում են ամենահարմար ընթացքը», - գրում է Responsible Statecraft-ը:
Zham.am
