Մենք շուտով կիմանանք, թե ովքեր են եղել Crocus City Hall-ի ահաբեկչության պատվիրատուները. փորձագետ          Տեսանյութ.Արա, դուք վախեցած եք,Ճիշտ եք անում, որ վախենում եք.պահը մոտենում է.ինչ պլանավորել ենք, անելու ենք       Պուտինը հաջորդ հանդիպման ժամանակ Փաշինյանին ասել է. «Մենք զարմացած էինք, որ դուք այդպես որոշեցիք՝ ԼՂ-ն ճանաչել է Ադրբեջանի մաս    

12 հուլ 2016 16:25

Ռուսաստանն իրականացնում է Նոր Միջին Արևելք սեփական ծրագիրը

Սովորաբար, երբ դիտարկվում է Ռուսաստանի քաղաքականությունը, ապա մատնանշվում են կայսերական նպատակներն ու ամբիցիաները, որոնք վտանգ են ներկայացնում հարևան երկրներին:
Ի հակառակ այդ կայսերական քաղաքականության, արևմտյան դիտորդների կողմից սովորաբար առաջարկվում է ավելի զուսպ քաղաքականություն, որը ենթադրում է ազդեցության ոլորտների հանձնում, ավելորդ արտաքին քաղաքական բեռի թոթափում, և արտաքին քաղաքական նպատակների և Ռուսաստանի ունեցած ռեսուրսների համապատասխանեցում, միջազգային գործընկերության և հարաբերությունների ընդլայնում: 
Ենթադրվում է, որ Ռուսաստանը իր տնտեսական, ժողովրդական ռեսուրսներով չի կարող վերահսկել ԽՍՀՄ-ից և Ռուսական Կայսրությունից  ժառանգված պարագիծը և ոլորտները: Եթե ենթադրենք, որ Մոսկվան հաշտվել է այդ մտքի հետ և անցել ռազմավարական պաշտպանության, ապա ինչպիսի՞ն պիտի լինի այդ պաշտպանությունը: Իհարկե, այն պիտի հիմնվի նոր քաղաքական իրողության վրա, որը այլ երկրների հարաբերությունների և դաշինքների համակարգում կապահովի ռուսական գերակա շահերի պաշտպանությունը այդ երկրների սեփական շահերի ու հարաբերությունների զուգակցման և ուղուրդման միջոցով, և ենթադրում է Ռուսաստանի շահերին համապատասխան քաղաքական քարտեզի ձևափոխում:
Ռուսական շահերը բնութագրելիս սովորաբար, որպես կանոն ընդգծում են տարբեր հանգամանքներ: Մասնավորապես, մեր պարագայում նշվում է, որ ՀՕՊ և հակահրթիռային պաշտպանության տեասկետից ռուսներին անհրաժեշտ են առաջավոր բազավորման կետեր՝ բուն Ռուսաստանի սահմանից հեռու, որպեսզի հրթիռների և օդանավերի թռիչքային ժամանակը մինչև ՌԴ սահման, լինի բավարար երկար հայտնաբերման և չեզոքացման տեսակետից: Սակայն, եթե Վրաստանը արդեն իսկ գտնվում է արևմտյան ազդեցության տիրույթում, ապա ինչպե՞ս Հայաստանը կարող է կատարել այդ գործառույթը, այն էլ մեկուսացված, կղզի ռազմա-հենակետի միջոցով: Եվ միթե՞ սահմանին գտնվող Գյումրու և Էրեբունու ռազմակայանները տեխնիկապես կարող են զանգվածային հարվածի դեպքում որևէ դեր խաղալ ռուսական անվտանգության համար: Իմ խորին համոզման Վրաստանի կողմնորոշումից հետո Հայաստանում ռուսական ռազմակայանը Մոսկվայի համար ունի միայն քաղաքական նշանակություն, իսկ ռազմական առումով ինքն իրեն չի կարող պաշտպանել: Այս իմաստով Վրաստանի արևմտյան ու վերջնական կողմնորոշումը 2008թ-ի արդյունքներով արժեզրկել է նաև Հայաստանի նշանակությունը, որպես ռազմական հենակետի:
Նաև ենթադրվում է, որ հայկական սեպը զսպում է թուրքական առաջխաղացումը դեպի Կովկաս և Միջին Ասիա:
Իսկ ով ասեց, որ Միջին Ասիան ռուսական ազդեցության տիրույթում է: Եվ միթե գործող Թուրքիա-Ադրբեջան-Ղազախստան տրանսպորտային ուղին տասնամյակների ընթացքում բավարար չէր այդպիսի մի ներթափանցման համար: Մի գուցե Թուրքիայի հզորությունը և հնարավորությունները ավելի շոշափելի արդյունքներ չեն ենթադրում: 
Նաև Արևմուտքի առաջխաղացման զսպումը այդ ուղղությամբ ավելի արտոնյալ պայմաններ է տրամադրում Չինաստանին, որը ունի հնարավորություններ կլանելու այդ տարածաշրջանը՝ այն պարագայում, որ Ռուսաստանը այդպիսի հնարավորություներ չունի: 
Բացի այդ Թուրքիան գտնվում է ծանր ճգնաժամի մեջ, կապված քրդական ծրագրի ակտուալացման հետ, և հուսահատորեն փորձում է վերագտնել իր տեղը միջազգային հարաբերություների համակարգում՝ պահպանելով տարածքային ամբողջականությունը և ազդեցությունը տարածաշրջանում:
Ադրբեջանը կանգնած է տնտեսական փլուզման շեմին: Մեկ տասնամյակ հետո այդ երկիրը դառնալու է նավթ և հետևաբար անվտանգություն ներմուծող երկիր: Երկու երկրներն էլ ապագայում դառնալու են էլ ավելի խոցելի և կախված դրսի ազդեցությունից, և Մոսկվայի տեսակետից այդ զույգ քույր-երկրները ռազմավարական առումով ոչ միայն անվտանգ են Ռուսաստանի համար, այլև պիտանի են ու պատրաստ այլ գործառույթներ իրականացնելու՝ ռուսական շահերի սպասարկման տեսակետից:
Միջին Ասիան գտնվում է տեղական և հիմնականում ռուսներից բավարար անկախ, սակայն չինական տնտեսությունից կախված վարչակարգերի ձեռքում, որոնք դիմագրավում են հարավից եկող իսլամիստական վտանգին: Եվ միթե՞ թուրքական գոտու հնարավոր ընդարձակումը դեպի Կովկաս և Միջին Ասիա չի հանդիսանա առաջնային մարտահրավեր նույն Իրանի և Չինաստանի համար, ինչպես նաև չի առաջացնի հակասություններ իսլամիստական շարժման հետ:
Ավելին, եթե խոսքը գնում է դաշնակցային հարաբերությունների մասին, ապա ամենացայտուն օրինակը իհարկե Ղազախստանն է: Իհարկե Մոսկվան շատ լավ պատկերացնում է Նազարբաևի վիճակը, որը չի վստահում Մոսկվային և վախենում է Չինաստանից ու իսլամիստներից՝ քաջ իմանալով, որ Մոսկվան չի կարող պաշտպանել ոչ մեկից, ոչ երկրորդից: Այդ իսկ պատճառով նախընտրում է նոր խաղացող՝ Անկարային մտցնել տարածաշրջան իր քաղաքական առևտուրն այլոց հետ վարելու նպատակով:
Սակայն Մոսկվային ձեռք է տալիս մի այնպիսի իրավիճակի ստեղծում, երբ ինքը առանց մեծ ճիգեր գործադրելու՝ քանի որ այլևս մեծ ռեսուրսներ չունի, կերաշխավորի իր շահերի պաշտպանությունն այլոց ձեռքերով:
Եթե թուրքերը, ի հեճուկս Արևմուտքի, Չինաստանի և Իրանի ուզում են ստեղծել մեծ թուրքական պրոեկտ Կովկաս-Միջին Ասիա տարածաշրջանում, ապա Մոսկվան կխաղա այդ խառնաշփոթում դատավորի և «ազնիվ» միջնորդի դերը, քաղելով հավասարամոտիկության պտուղները՝ դաշնակցելով այդ թվում Արևմուտքի հետ, քաջ իմանալով, թե ինչքան թույլ և մշուշոտ են նման թուրքական պրոեկտի հիմքերը:  
Եվ ոչ մի նշանակություն չունի, թե այդ թուրքական պրոեկտը լինելու է ներկա եղբայր-մահմեդականների տեսքով, թե քեմալական նրբերանգներով, քանի որ երկու դեպքում էլ հանդիսանալու է մրցակից իսլամիստական շարժումների համար ևս:
Ներքին թուրքալեզուների վտանգը դիտարկվում է արտաքին թրքալեզուների հետ լավ հարաբերությունների պահպանման տեսակետից, որն Ռուսաստանի աճող այլ մարտահրավերների ֆոնին համարվում է լուծելի: Այդ թրքա-սլավոնոկան դաշինքն ունի նաև որոշակի գաղափարական հիմնավորումներ և ավանդույթներ, բայց առանցքայինն իհարկե չոր պրագմատիկ հաշվարկն է, ոչ թե գրչակների տեսիլքները:
Եթե Ադրբեջանը, Մոսկվայի օգնությամբ վերափոխվի հակա-Հայաստան դերից դեպի հակա-Իրան դերին, ապա Մոսկվան պահպանելու է իր ազդեցությունն ինչպես Բաքվում, այնպես էլ Թեհրանում, որը լավ է հիշում Ստալինի ստեղծած հարավային Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետությունը: Թուրքիա-Ադրբեջան-Ղազախստան դաշինքը նաև զսպելու է Արևմուտքի և Չինաստանի ազդեցությունը: Ի վերջո, Թուրքիա-Ադրբեջան-Ղազախստան գոտին հանդիսանալու է հարավից եկող իսլամական ազդեցության ամբարտակ մի տարածաշրջանում, որը Մոսկվան հիմնականում արդեն կորցրել է, բայց որտեղ կարող է ամրապնդվել և նոր դեր ստանձնել նոր ծրագրի իրականացման միջոցով:
Այդ իսկ պատճառով այսպիսի քաղաքականությունը ոչ թե ավանդական կայսերականների, այլ մոսկովյան ազատական կայսերականների ռազմավարական պաշտպանության հայեցակարգն է, որը ենթադրում է հետ նահանջ դեպի հին կայսերական սահմանները՝ ռեսուրսների խնայողության խիստ ռեժիմ և առավելապես քաղաքական գործիքների կիրառում, որոնք պիտի ապահովեն նվազագույն ճիգերի գործադրմամբ բուն ռուսական սահմանների պաշտպանությունը, մինչև տարբեր գործընկերները զբաղված են լինելու իրարով:
Թուրքիայի և Արևմուտքի հակասությունները և Թուրքիայի թուլացումը այդ ծրագիրը դարձնում են ավելի դյուրին և գայթակղիչ՝ հույսեր ներշնչելով Մոսկվային, որ այդպիսի մի Թուրքիան, որպես գործիք իր շահերից ելնելով դրդելու է դեպի Մոսկվա նույն Իրանին և այլ երկրներին, որոնք միասնական թրքա-ադրբեջանական դաշինքի ճնշման դեպքում այլընտրանք չեն ունենալու, և նաև այդ նույն թրքա-ադրեբեջական դաշինքը կապելու են Մոսկվային, քանի որ ուռճացված մարտահրավերները և հակասությունները Չինաստանի, Իրանի և Արևմուտքի հետ զույգ թուրքերի դաշինքը Մոսկվայի հետ դարձնելու են անայլընտրանք: Մոսկվան աճեցնելու է այդ դաշինքը ընդեմ այլ խաղացողների, քանի որ հենց թուրքական պրոեկտը համարում է առավել թույլ և աջակցման արժանի, ու թուրքական վտանգի միջոցով պիտի ապահովի իր համար այլ գործող անձանց կախվածությունը Մոսկվայից մի կողմից (այդ թվում և Հայաստանի մնացորդները), իսկ հակասություները այլ կենտրոնների հետ չափերը անցած թրքական դաշինքին դարձնելու են Մոսկվայի դաշնակիցը:
Մոսկվան սթափ է գնահատում իրավիճակը և հեռանկարները: Մոսկվայի ազդեցությունը այդ ահռելի տարածաշրջանում անշեղորեն նվազելու է տնտեսական, տեխնոլոգիական և ժողովրդական մրցունակության կորստին զուգահեռ: Հայաստանը, որպես ռազմական հենարան ուղղակի պետք չէ: Եվ եթե չկան բնական դաշնակիցներ, ապա անհրաժեշտ է տարածքը զիջել Մոսկվայի դերի պահպանումով և այնպես, որ բնական թշնամիները հակակշռեն իրար:
Ի վերջո, եթե սթափ մոսկովյան ազատականը, առանց ելցինյան շրջանի ռոմանտիկ հիմարությունների ցանկանում է ապահովել իր երկրի շահերը երկարաժամկետ ռազմավարության տեսակետից, ապա նոր հարավային սահմանի և սանիտարական արգելքի կառուցումը պիտի կատարվեն այնպիսի երկրարաժամկետ գործոնների կիրառմամբ, որոնք Մոսկվայի նահանջի պայմաններում պահպանում են ռուսական ազդեցությունն առանց ռուսական պատասխանատվության և ռեսուրսների օգտագործման, և բարձրացնում են Մոսկվայի դերը նույն Արևմուտքի համար, քանի որ լքվող տարածաշրջանը հանձնվում է ոչ թե Արևմուտքին, այլ Արևմուտքի նոր մրցակիցներին ու սաստկացող մրցակցությանը: Իսկ ուղղակի ներկայությունը ու մասնակցությունը փոխարինվելու է անուղղակի և միջնորդավորված ազդեցությամբ:
Մոսկվան ստիպված է խուսանավել Չինաստանի, Իսլամի և ԱՄն-ի միջև, և պարբերական դաշինքները այդ և այլ գործող անձնաց հետ ընդեմ մյուսների հնարավոր է իրականացնել միմիայն, եթե այդ գործող անձանց միջև հակասությունները կրում են ռազմավարական բնույթ: ՈՒստի նախընտրելի է հանձնել արդեն իսկ պարտվածը՝ Կովկասը և Միջին Ասիան, որպես ավելորդ բեռ:
Ավելին, մրցակցության սաստկացումը Միջին Ասիայում և Մեծ խաղի նոր փուլը նաև լավ միջոց է կասեցնել Չինաստանի արևելք-արևմուտք ու Իրանի հարավ-հյուսիս, և Ռուսաստանը շրջանցող տրանսպորտային ծրագրերը: Եթե Մոսկվայի ազդեցությունը  Հայաստանի վրա բավարար է Իրանի ծրագրերը տապալելու համար, ապա Չինաստանի փորձերը՝ շրջանցել Ռուսաստանը դեռ պիտի կասեցվեն:  Մեծ Կովկասյան Լեռնաշղթան և Ղազախստանի սահմանն են ռուսական հարավային սահմանները, և ամեն ինչ այդ սահմաններից դուրս այլևս առևտրի և սակարկության առարկա է:
Իհարկե, այս ամենը չի նշանակում, որ ռուսները չեն պայքարելու ամեն մի ստորակետի և դոլարի ու ցենտի համար և դեմ են ազդեցության ոլորտների ընդլայնմանը, սակայն ցույց է տալիս, որ ռեալ-պոլիտիկի տեսակետից իրենց նվազագույն ծրագիրը, որի մասին այդքան խոսում էին և Արևմուտքում, և մոսկովյան ու երևանյան ազատականների շրջանակում ունի այսպիսի տեսք, ու ուրիշը չի ունենալու: Եվ այդ նվազագույն ծրագրի շրջանակներում Մոսկվայի քայլերը ստանում են ռազմավարական խորություն և բացատրություն: Ուստի Մոսկվայի՝ Հայաստանի հաշվին գործելու և սակարկելու հնարավորությունների ընդունելի շեմը շատ ավելի բարձր է, քան մենք ենթադրում էինք:
Մոսկվան ոչ միայն Երևանի դաշնակիցը չէ, այլև երկարաժամկետ ռազմավարության տեսակետից Հայաստանի կարիքն ուղղակի ունի միայն որպես վճար՝ այլ մեծ ծրագիրը իրականացնելու համար, եթե չհաշվենք մոսկովյան «պոնտերը» և հեղինակային ռիսկերը: Եվ վաղ թե ուշ այդ շարժը դեպի սթափ քաղաքական հայեցակարգ ունենալու է նկարագրված պատկերը: Ուստի մենք ուղղակի պիտի հասկանանք, որ տեսանելի ապագայում վերադարձ դեպի նախորդ հայ-ռուսական հարաբեությունների շրջան չի լինելու:
  
Հայկ Բալանյան

Մեկնաբանություններ


Համընկնող լուրեր