Վրաստանի տարանցիկ գործառույթի համար հայ-ադրբեջանական հաղորդակցությունների բացման վտանգը խիստ չափազանցված է
«Փաստ» օրաթերթը գրում էkommersant.ru-ն «Վրաստանը փորձում է կտրված չմնալ ճանապարհի կողքին» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլին, որը պաշտոնը ստանձնել է 2021 թվականի փետրվարին, վերջերս այցելել է Թբիլիսիի համար երկու ամենակարևոր երկրներ՝ Ադրբեջան և Հայաստան: Ընդ որում, երկու մայրաքաղաքներում էլ ընդունելությունը շատ ջերմ է եղել: Այդ այցերի հիմնական նպատակն ընկած է հենց մակերեսին: Դա տարածաշրջանում սպասվող տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակումն է, որի շուրջ բանակցությունները նախանշված են Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմը դադարեցնելու եռակողմ համաձայնագրով, ինչն այնքան էլ ձեռնտու չէ Վրաստանին: Ապագայում այդ նախագիծը ենթադրում է Թուրքիայի հետ Հայաստանի սահմանի բացում, ինչպես նաև Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև Ադրբեջանի տարածքով երկաթուղային տարանցման մեկնարկ, և նման կերպ Վրաստանը զրկվում է եկամտի լուրջ աղբյուրից:
Ներկայումս Բաթումիի նավահանգիստը Հայաստանի համար գրեթե միակ պատուհանն է դեպի Եվրոպա, իսկ Թբիլիսիի և Վլադիկավկազի միջև գտնվող Վերին Լարսի անցակետը՝ դեպի Ռուսաստան: Միևնույն ժամանակ, երկաթգիծը, նույնիսկ Ադրբեջանով անցնող, տեսականորեն կարող է Հայաստանի համար ավելի շահավետ տարանցիկ ուղի դառնալ, քան վրացական Ռազմավիրական մայրուղին, որը պարբերաբար փակվում է վատ եղանակի պատճառով: Վրաստանի տնտեսական զարգացման նախարարությունից «Կոմերսանտին» ասել են, որ անհնար է թերագնահատել այդ ճանապարհի նշանակությունը տարածաշրջանի համար: Այդ ճանապարհը Թբիլիսիում ուշադրության է արժանացել դեռ Լեռնային Ղարաբաղի ստատուս-քվոյի փոփոխությունից առաջ: Երկու տարի առաջ վրացական իշխանությունները Ասիական զարգացման բանկի և Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի օգնությամբ, որոնք ընդհանուր առմամբ հատկացրել էին շուրջ 500 միլիոն դոլար, սկսել են մայրուղու կառուցում, որն, ըստ էության, Ռազմավիրականին զուգահեռ է:
Կառուցվող 22,7 կմ երկարությամբ Քվեսեթի-Կոբի նոր մայրուղին ավելի քիչ վտանգավոր կլինի սողանքների ու ձնահոսքերի նկատմամբ, ինչը նշանակում է, որ այն ավելի գրավիչ կլինի բեռնատարների վարորդների համար: Նախագիծը նախատեսում է 15 մետր տրամագծով ինը կիլոմետրանոց թունելի կառուցում, որն աշխարհում անալոգ չունի: Հիմնական թունելից բացի, մինչև 2024 թվականը կկառուցվի ևս հինգ ավելի կարճ թունել և 6 կամուրջ: «Ճանապարհը, որի շինարարությունը նախատեսվում է ավարտել երեք տարվա ընթացքում, էապես կնպաստի Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև ցամաքային հաղորդակցությանը, - «Կոմերսանտին» ասել է հայկական ամենամեծ լոգիստիկ ընկերության տնօրեն Գագիկ Աղաջանյանը,- այդ ենթակառուցվածքը ներդնելուց հետո Հայաստանի համար Վրաստանը կդառնա դեպի Ռուսաստան տանող լավագույն միջանցքը»: Այնուամենայնիվ, Վրաստանի հաշտեցման և քաղաքացիական հավասարության նախկին պետնախարար Պաատա Զաքարեիշվիլին «Կոմերսանտին» ասել է, որ վրացական կողմը չպետք է թուլանա:
«Մեր իշխանությունները կորցնում են նախաձեռնությունը, քանի որ չեն մասնակցում ռուս-ադրբեջանա-հայկական միջկառավարական հանձնաժողովին, որն այժմ աշխատում է հաղորդակցության ուղիների բացման հարցի շուրջ», ասել է նա: Հիշեցնենք, որ երբ խոսքը տարածաշրջանում տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակման մասին է, ապա առավել ակտիվորեն քննարկվում է միայն մեկ երթուղի՝ Բաքվից Նախիջևան (Ադրբեջանի անկլավ), որն անցնում է Հայաստանի Սյունիքի մարզով: Ղարաբաղում պատերազմի ավարտից հետո այդ մարզը դարձել է եթե ոչ թեժ կետ, ապա լարվածության կետ. տեղի բնակիչները շատ դժգոհ են այն փաստից, որ ադրբեջանական զինուժը տարածքներ ու բնակավայրեր է զավթում՝ բացատրելով, որ, ըստ խորհրդային քարտեզների, հենց այդպիսին են եղել Հայկական և Ադրբեջանական ԽՍՀ-ների սահմանները: Սյունիքով երկաթուղու կառուցումը Հայաստանի իշխանությունները ծայրաստիճան բացասաբար են ընկալում՝ համարելով, որ դա անհրաժեշտ է բացառապես Բաքվին, բայց ոչ մի օգուտ չի տալիս Երևանին:
«Բացառվում է, որ քննարկվի միջանցքի հարցը: Այո, ընդունված է օգտագործել «միջանցք» բառը որպես տրանսպորտային ուղի, բայց այդ համատեքստում պետք է նշել, որ, որպես տրանսպորտային միջանցք, հարցը չի քննարկվում», - օրերս մեկնաբանել է Հայաստանի փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը, որը տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակման եռակողմ հանձնաժողովի անդամ է: Ըստ ադրբեջանցի քաղաքագետ, «Վալդայ» միջազգային քննարկման ակումբի փորձագետ Ֆարհադ Մամեդովի, տեսանելի ապագայում Վրաստանով տարանցիկ հոսքերը կպահպանվեն նույն ծավալով: «Հաղորդակցությունների ապաշրջափակման բոլոր հեռանկարները շուտ չեն լինի: Մոտակա ծրագրի, մասնավորապես Զանգեզուրի միջանցքի կառուցման իրականացումը ենթադրում է երեք-չորս տարի», - ասել է նա «Կոմերսանտին»:
Նա նաև նշել է, որ բոլորովին վերջերս կոնտեյներային առաջին գնացքը, Բաքու-Թբիլիսի-Կարս ճանապարհով անցնելով, Թուրքիայից հասել է Ռուսաստանի Կալուգայի շրջան, և դա նշանակում է, որ Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև երկաթուղային հաղորդակցությունը արդեն կարելի է համարել կայացած: Վրաստանի հասարակայնության հետ կապերի ինստիտուտի պրոֆեսոր Թորնիկե Շարաշենիձեն նույնպես համոզված է, որ Վրաստանի տարանցիկ գործառույթի համար հայադրբեջանական հաղորդակցությունների բացման վտանգը խիստ չափազանցված է: «Հայ-ադրբեջանա-ռուսական ուղիները վերականգնելու և նոր ուղիներ կառուցելու համար ժամանակ և զգալի միջոցներ կպահանջվեն», - ասել է նա «Կոմերսանտին» տված հարցազրույցում: Ըստ փորձագետի, «եթե նույնիսկ Ադրբեջանը վերականգնի երկաթուղային գիծը դեպի Նախիջևան, դժվար թե այն կարողանա բավարարել Ադրբեջանի, Նախիջևանի և հատկապես Թուրքիայի բոլոր կարիքները»:
Իսկ Բաթումիի և Փոթիի նավահանգիստների ներուժը, որտեղից հնարավոր է ապրանքներ ուղարկել աշխարհի ցանկացած կետ, պարոն Շարաշենիձեն համարում է եզակի և անփոխարինելի: Պաատա Զաքարեիշվիլին համաձայն է, որ նոր երթուղիների բացումից հետո «դժվար թե հնարավոր լինի ամբողջովին զրոյացնել Վրաստանի տարանցիկ գործառույթը»: Բայց նա հավելել է, որ «երկիրը կարող է կորցնել զգալի ռեսուրսներ իշխանությունների անփութության պատճառով»:
