Սոչին ֆիքսեց ստատուս քվոն. այս իրավիճակում միայն ռուս խաղաղապահները կարող են երաշխավորել խաղաղությունը
news.ru-ն «Սոչին ֆիքսեց ստատուս քվոն. ո՞րն է Պուտինի, Ալիևի ու Փաշինյանի հանդիպման նշանակությունը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների՝ Սոչիում կայացած եռակողմ հանդիպումը սենսացիաներ չբերեց, ինչպես նաև որևէ շոշափելի բեկում չեղավ խաղաղության պայմանագրի մշակման գործընթացում։ Բայց հանդիպման նշանակությունը պաշտոնական համաձայնագրերը կամ ստորագրված փաստաթղթերը չէին։ Վերջին երկու տարվա ընթացքում Ղարաբաղյան 44-օրյա պատերազմի ավարտից հետո Արևմուտքում միտում է նկատվում Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացից Ռուսաստանին հեռացնելու հարցում։Ավելի ճիշտ, փորձեր են սկսվել հնարավորինս նսեմացնել և նվազագույնի հասցնել նրա դերը խաղաղության գործընթացում, շրջանցել այն, նրա վրայով անցնելով՝ բանակցել Երևանի ու Բաքվի հետ։ Փետրվարի 24-ից հետո այդ տրամադրությունները միայն սրվեցին։ Հաշվի առնելով այն, որ Ռուսաստանը երկար ժամանակ խրված է Ուկրաինայում և որ ուժ չունի միաժամանակ ակտիվ քաղաքականություն վարել Անդրկովկասում, և՛ Միացյալ Նահանգները, և՛ Եվրամիությունը նոր փորձեր են անում Ռուսաստանին հետ մղելու համար։ Ապոթեոզը սեպտեմբերին Ներկայացուցիչների պալատի նախագահ Նենսի Փելոսիի այցն էր Երևան։ Բացի այդ, չպետք է մոռանալ այնպիսի երկրների մասին, ինչպիսիք են Թուրքիան և Իրանը, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր ակտիվ օրակարգը տարածաշրջանում և որոնք պատրաստ են զբաղեցնել Ռուսաստանի տեղը նրա դուրս գալու կամ թույլ դիրքերի դեպքում։
Ուստի Սոչիի հանդիպման իմաստը ամենևին էլ Ռուսաստանի միջնորդությամբ խաղաղության համապարփակ պայմանագրի ստորագրումը չէր։ Խնդիրն այն էր, որ նախևառաջ Արևմուտքին պետք էր ցույց տալ, որ Մոսկվային հնարավոր չէ դուրս թողնել Ղարաբաղյան հակամարտությունից, և որ նրա ձեռքում են բոլոր խաղաքարտերը։ Եվ առաջին հերթին՝ ռուս խաղաղապահները։ Ոչ մի այլ երկիր պատրաստ չէ իր զորքերը ուղարկել այդ պայթյունավտանգ տարածաշրջան։ Իսկ առանց խաղաղապահ ուժերի ազդեցության որևէ բանի մասին խոսք չի կարող լինել։ Պատահական չէ, որ Ղարաբաղում վերջին ցույցերի ու հանրահավաքների ժամանակ հայերը երաշխիքներ են պահանջում տարածաշրջանում ռուս խաղաղապահների շարունակական ներկայության համար։ Բացի այդ, թե՛ Երևանի, թե՛ Բաքվի հետ միջնորդության նման փորձ, ամենաբարձր մակարդակով նման կայացած անձնական կապեր ունի միայն Ռուսաստանը։ Պետք չէ մոռանալ, որ 2020 թվականի նոյեմբերին ստորագրված զինադադարի համաձայնագիրը Ռուսաստանին բացառիկ հնարավորություն է տալիս ազդելու իրավիճակի վրա։ Դա ոչ միայն խաղաղապահներն են Ղարաբաղում, այլ նաև Ադրբեջանի հիմնական տարածքի և Նախիջևանի միջև կապուղիների հսկողությունը ՌԴ սահմանային ծառայության կողմից։ Ռուսաստանի իրական երկարաժամկետ նպատակն այսօր այն է, որ երկու կողմերը համաձայնեն երկարաձգել իր խաղաղապահների մանդատը 2025 թվականից հետո:
Ինչպես գիտենք, պայմանագրով նախատեսվում է ռուսական կոնտինգենտի մնալը հինգ տարի ժամկետով, որից հետո անհրաժեշտ է կողմերի համաձայնությունը։ Երևանն ինքնաբերաբար կողմ է արտահայտվելու, քանի որ այլ տարբերակ չունի չճանաչված հանրապետությունում հայ համայնքի անվտանգությունն ապահովելու համար։ Ինչ վերաբերում է Բաքվին, փաստացի, Ալիևին մասամբ է ձեռնտու Ռուսաստանի խաղաղապահների առկայությունը, քանի որ դա թույլ է տալիս անտեսել այն փաստը, որ Ղարաբաղում դեռևս չի ծածանվում Ադրբեջանի դրոշը։ Ռուսաստանի ձեռքում է նաև, ինչպես իր խոսքում ակնարկել է Վլադիմիր Պուտինը, սահմանազատման ճակատագիրը, քանի որ միայն նա ունի խորհրդային գլխավոր շտաբի առավել մանրամասն քարտեզները, որոնք կարող են հիմք ծառայել այդ գործընթացի համար։ Սահմանների ճանաչմամբ երկրորդ պլան է մղվում Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը, որը ցավոտ է երկու կողմերի համար։
Ինչպես ասել է Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինը, «Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը պետք է թողնել ապագա սերունդներին»։ Իսկապես, Բաքուն այս փուլում գոհ է, որ ինքնավարության հարցը չի բարձրացվում, իսկ Երևանը կարող է իր հաջողություններին վերագրել այն փաստը, որ ինքնավարությունը դեռ ոչ ոք չի չեղարկել։ Եվ այս իրավիճակում միայն ռուս խաղաղապահները կարող են երաշխավորել խաղաղությունը։ Նշենք, որ Եվրոպան Բաքվի աչքում մասամբ կորցրել է միջնորդի իր նշանակությունը Էմանուել Մակրոնի վերջին ելույթից հետո, որը բացահայտ ոչ բարյացակամ էր Ադրբեջանի նկատմամբ։ Իլհամ Ալիևն ասել է. «Ֆրանսիայի նախագահը վիրավորական և սադրիչ հայտարարություններ է արել... Նա ասել է, որ Ադրբեջանը սարսափելի պատերազմ է վարում, դրանով իսկ, փաստերը մանիպուլացնելով, փորձել է մոլորեցնել ֆրանսիական և համաշխարհային հանրությանը... Մեր կողմից նման հայտարարությունները կտրականապես դատապարտվում են, մերժվում, և մենք հնարավորություն չենք տեսնում, որ Ֆրանսիան որևէ դերակատարում ունենա ադրբեջանա-հայկական հարաբերությունների կարգավորման գործում…»:
Եվ հակառակը՝ Վլադիմիր Պուտինը շեշտել է զգուշավորության և հավասարակշռության անհրաժեշտությունը արտահայտություններում. «Ինչ վերաբերում է այն հարցերին, որոնց շուրջ անհնար եղավ պայմանավորվել, ապա արդյո՞ք պետք է դրանց մասին բարձրաձայնել: Կարելի է, բայց դա անհրաժեշտ չէ: Որովհետև եթե դրանք դեռ չեն համաձայնեցվել, ապա, իմ կարծիքով, պետք չէ մամուլի ու հանրության ուշադրությունը հրավիրել դրանց վրա։ Եվ պետք է պարզապես հանգիստ համաձայնություն փնտրել փակ դռների հետևում: Դրանք շատ նուրբ հարցեր են, զգայուն երկու կողմերի համար: Եվ ես ինձ իրավասու չեմ համարում դրանք բարձրաձայնել առանց գործընկերների համաձայնության»։ Այսպիսով, այս պահին կարելի է ասել, որ Սոչիի հանդիպումը հաստատեց Ռուսաստանի՝ որպես տարածաշրջանում անփոխարինելի խաղացողի դիրքը, Պուտինը իրեն դրսևորեց որպես զգուշավոր դիվանագետմիջնորդ։ Ինչ վերաբերում է խաղաղության պայմանագրին, հերթը դրան էլ կհասնի, բայց ոչ շուտով։
