Ոչինչ չտվող, անհեռանկար բանակցություններ են դրանք, կարծում են քաղաքագետները
Kavkaz-uzel.eu-ն գրում է, որ ԱՄՆ-ը փորձում է ուղիղ երկխոսություն կազմակերպել Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև, սակայն ղարաբաղյան հակամարտության կողմերը կախված են Ռուսաստանից և տորպեդահարում են այդ առաջարկը: Բացի այդ, Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության երաշխիքների հարցն է մնում որպես գայթակղության քար: Նման կարծիք են հայտնել «kavkaz-uzel.eu»-ի կողմից հարցված հայ վերլուծաբանները:Միացյալ Նահանգները ձգտում են կողմերին բերել բանակցությունների սեղանի շուրջ, սակայն կողմերի միջև հակասություններ են պահպանվում ղարաբաղցի հայերի անվտանգության երաշխիքների և իրավունքների պահպանման հարցում, ասել է քաղաքագետ Արմեն Վարդանյանը։ Նրա խոսքով, Ադրբեջանը, մասնավորապես, պահանջում է լուծարել Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանության բանակը, իսկ հայկական կողմը հրաժարվում է դրանից մատնանշելով, որ նման քայլը կհանգեցնի էթնիկ զտումների։
«ԱՄՆ-ն առաջարկում է փոխզիջումային ճկուն տարբերակ, Պաշտպանության բանակը կցրվի, փոխարենը կստեղծվի գվարդիա պաշտպանության և անվտանգության համար։ Սակայն դա քիչ հավանական է, քանի որ Բաքուն հասկանում է, որ զինված ստորաբաժանումների առկայությունը խոչընդոտ է դառնալու Արցախի ամբողջական օկուպացիայի իր ծրագրերի համար»,- նշել է քաղաքագետը։
Նա հիշեցրել է, որ Ադրբեջանը բազմիցս է սպառնացել պատերազմով Հայաստանին և Լեռնային Ղարաբաղին։ Վարդանյանի խոսքով, Բաքուն տարածաշրջանում Ռուսաստանի դիրքերի ակնհայտ թուլացման ֆոնին հարմար պահի է սպասում նման ծրագիր իրականացնելու համար։
«Ռուսաստանն այլևս ի վիճակի չէ կատարել իր եռակողմ հայտարարության պարտավորությունները։ Լաչինի միջանցքի նկատմամբ վերահսկողությունը ճնշման լծակ էր թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի վրա, սակայն Ադրբեջանը Ռուսաստանին զրկեց այդ հնարավորությունից։ Բաքուն պայման է դրել, որ ռուսական զորախումբը շարժվի Դաղստանով, այլ ոչ թե Հայաստանի տարածքով։ Ռուսաստանի թուլացումը հնարավորություն է տվել ակտիվանալ արևմտյան միջնորդներին։ Սակայն Ռուսաստանը դեռևս պահպանում է ազդեցությունը տարածաշրջանում: Թեև նրա դիրքերը զգալիորեն թուլացել են, սակայն նա վերահսկում է իրավիճակը ղարաբաղյան հակամարտությունում։ Եվ քանի դեռ Ռուսաստանը պահպանում է իր ներկայությունը, հակամարտությունը չի լուծվի, եթե նույնիսկ ամերիկացիներին հաջողվի բանակցային սեղանի շուրջ նստեցնել Արցախին ու Ադրբեջանին»,- կարծում է քաղաքագետը։
ԱՄՆ-ն առաջարկում է ուղիղ երկխոսություն Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև Ռուսաստանին բանակցային գործընթացից դուրս մղելու համար, կարծում է քաղաքական վերլուծաբան Նաիրա Հայրումյանը։ «Ամերիկյան կողմն առաջարկում է ղարաբաղյան հակամարտությունը լուծել առանց Ռուսաստանի։ Մոսկվան դեմ է դրան և տորպեդահարում է ուղիղ երկխոսությունը Բաքվի և Ստեփանակերտի միջոցով»,- ասել է նա: Եթե Ստեփանակերտը և Բաքուն համաձայնեն ուղիղ երկխոսության, ապա կառաջանա Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության և իրավունքների ապահովման միջազգային մեխանիզմների հարցը, հավելել է Հայրումյանը։ «Սա Միացյալ Նահանգների հիմնական պահանջն է, ինչի պատճառով ուղղակի երկխոսության առաջարկը մերժվում է։ Եթե ուղիղ երկխոսություն հաստատվի, ապա կարգավորման հարցում Ռուսաստանի դերը կնվազեցվի։ Նրա [ռուսական] դերն ամբողջությամբ չի զրոյացվի, բայց կհամալրվի անվտանգության համակարգի նոր երաշխիքներով, իսկ դա Բաքվին հարիր չէ։ Ռուսաստանի անվտանգության համակարգը զսպող գործոն չէ Ադրբեջանի համար, իսկ միջազգային երաշխիքները չեզոքացնում են ուժի կիրառման գործոնը»,- պարզաբանել է քաղաքական դիտորդը։ Հայրումյանի խոսքով, միջազգային երաշխիքները նույնպես ենթակա են 2020 թվականի պատերազմի ավարտին ընդունված եռակողմ հայտարարության և դրա հիման վրա ստեղծված ստատուս քվոյի վերանայման: «Եթե աշխարհաքաղաքական կենտրոններն անվավեր ճանաչեն եռակողմ հայտարարությունը, ապա անհրաժեշտ կլինի կնքել նոր համաձայնագիր, որի հիման վրա կկառուցվի ուժերի նոր դասավորություն։ Բաքուն դա չի ցանկանում, քանի որ նոր ստատուս-քվոն կհանգեցնի այն ամենի կորստի, ինչին Ադրբեջանը ձեռք է բերել ագրեսիվ պատերազմի արդյունքում և խախտելով միջազգային իրավունքը»,- ընդգծել է նա։ Ստեփանակերտի և Բաքվի երկխոսությունը, ինչպես կարծում է քաղաքական դիտորդը, գործնականում բացառված է։ «Բաքվի պայմաններով երկխոսությունը երկխոսություն չէ, դա նշանակում է կապիտուլյացիա։ Արցախի ԱԳՆ-ից արդեն ասել են, որ ճնշման տակ երկխոսություն չի կարող լինել։ Իսկ հավասար երկխոսությունը բանակցություններն են խնդիրը քաղաքական կարգավորման համար, որը նույնպես դժվար է պատկերացնել»,- եզրափակել է Նաիրա Հայրումյանը։
Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի իշխանություններն ամեք իրենց հերթին են տորպեդահարում ամերիկյան նախաձեռնությունները, կարծում է քաղաքագետ Անդրիաս Ղուկասյանը։ «Դիվանագիտական խաղ է ընթանում, որի նպատակը պատասխանատվությունը միմյանց վրա գցելն է։ Ե՛վ Հայաստանը, և՛ Արցախը, և՛ Ադրբեջանը մանևրում են, որպեսզի ԱՄՆ-ի առաջարկների մերժումը լինի հակառակ կողմից։ Ուստի նրանք հակապայմաններ ու նախապայմաններ են առաջադրում երկխոսության համար»,- ասել է նա։ Ըստ քաղաքագետի կողմերը մտադիր չեն հանդիպել հակամարտությունը լուծելու համար։ «Ո՛չ Հայաստանը, ո՛չ Արցախը, ո՛չ էլ Ադրբեջանը, մասնավորապես, չեն համաձայնի ռուսական զորախմբի դուրսբերմանը և Արցախ միջազգային զորախմբի մուտքին։ Բոլոր կուսակցությունները մոսկովյան դաշտում են»,- հավելել է Ղուկասյանը։
Ռուսաստանի դուրս գալը տարածաշրջանից կհանգեցնի իշխանափոխության թե՛ Հայաստանում, թե՛ Ադրբեջանում, կարծում է նա։ «Ռուսաստանը տարածաշրջանում ներկա է Հայաստանում Փաշինյանի և Ադրբեջանում Ալիևի ռեժիմների շնորհիվ: Նաև Ռուսաստանի ուժն այն է, որը վերահսկում է այդ ռեժիմները»,- ասել է նա։
«Եռակողմ հայտարարության ստորագրումից և առանց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մյուս երկու համանախագահների՝ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի համաձայնության, ռուսական զորախմբի մուտքով Լեռնային Ղարաբաղ, արևմտյան միջնորդները դադարեցրին համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ ղարաբաղյան կարգավորման հարցում»,-շեշտել է քաղաքագետը։ «Ռուսաստանը ստիպված է շանտաժի դիմել, մասնավորապես, արգելափակել Լաչինի միջանցքը խաղաղապահ առաքելության մանդատ ստանալու համար։ Դրան նպաստում են նաև Արցախի իշխանությունները, ովքեր Ֆրանսիա կատարած այցի ժամանակ մանդատ են խնդրել Ռուսաստանի համար: Փաստորեն, նրանք խնդրել են Արևմուտքին համակերպվել Ռուսաստանի միակողմանի գործողությունների հետ, բայց ոչ ոք չի պատրաստվում համակերպվել դրա հետ։ Ռուսաստանը կարծում էր, որ Արևմուտքը, ելնելով տնտեսական շահերից, աչք կփակի և թույլ կտա Կրեմլին գործել միակողմանի, բայց Ռուսաստանի հաշվարկը սխալ էր։ Եթե Հայաստանի և Արցախի իշխանությունները ցանկանում են լուծել հակամարտությունը, պետք է հասկանան այդ իրողությունը»,- եզրափակել է Ղուկասյանը։
