Իրանը հասկանում է, որ եթե թուրքերը խժռեն Ղարաբաղն ու ՀՀ-Ն, հաջորդը լինելու է իրանական Ադրբեջանը, Կա՛մ հեռահար հարվածներ կհասցնի, կա՛մ զորք կուղարկի ու Ադրբեջանը աղբակույտի կվերածի
tsargrad.tv-ն «Իրանն իր Հատուկ ռազմական գործողությունն է նախապատրաստում Ադրբեջանում. արդյո՞ք Մոսկվան կօգնի երկնքից» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Անդրկովկասում աշխարհաքաղաքական շախմատի խաղատախտակի դասավորությունը գնալով ավելի պարզ է դառնում: Մի կողմից՝ Ղարաբաղյան պատերազմում հաղթանակից հետո իրեն չգիտես ինչ պատկերացրած Ադրբեջանն է, մյուս կողմից էլ՝ Իրանն ու Ռուսաստանը մտադիր չեն Հայաստանը հանձնել նրան։ Ըստ մամուլի հրապարակումների, Ադրբեջանը մոբիլիզացնում է պահեստազորայիններին, զորքեր է կուտակում և տեղափոխում շփման գիծ, իսկ Իսրայելն ու Թուրքիան բացահայտ զինում են նրան: Իրանը ևս ռազմական տեխնիկա է տեղափոխում Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմաններ։ Թեհրանը Բաքվին հասկացնում է, որ հայ-իրանական սահմանն անխախտելի է:«Վերջին բանը, ինչը հիմա «պետք» է Ռուսաստանին, հերթական պատերազմն է, որը կարող է բռնկվել Հարավային Կովկասում և ստիպել Մոսկվային միջամտել: Այնտեղ Ռուսաստանն ունի իր ամենակարևոր հենակետը՝ Գյումրիի 102-րդ ռազմակայանը, որը արգելափակում է թուրքական ազդեցության ընդլայնումը։ Բացի դա, Լեռնային Ղարաբաղում տեղակայված են խաղաղապահներ, որոնց նկատմամբ սպառնալիքների ստեղծումը կարող է ընկալվել որպես Ռուսաստանի դեմ ագրեսիայի ակտ»,– գրել է «Ջենթլմենների լիգա» տելեգրամյան ալիքը։ Անդրկովկասյան ներկա բախումների էությունը հասկանալն անհնար է առանց պատմությանը նայելու։ Մասնավորապես, ո՞վ և ի՞նչ է եղել Անդրկովկասում մինչև 19-րդ դարի սկզբին ռուսների այնտեղ մտնելը։ Ադրբեջան ընդհանրապես չկար, Մեծ Հայքի և Վրաց Թագավորության փոխարեն միմյանց դեմ պատերազմող և հերթով կա՛մ Թուրքիայի, կա՛մ Պարսկաստանի կողմից հպատակված փոքր մելիքություններ ու խանություններ էին։ Չնայած բրիտանացիները զինեցին Իրանին, բայց Ռուս-իրանական պատերազմի ժամանակ Իրանը պարտություն կրեց, բնակչությունը միաձայն աջակցեց Ռուսաստանին, քանի որ Անդրկովկասի «ռուսական նվաճման» արդյունքը հավերժական ներքին պատերազմների ավարտն էր և հայերի ու վրացիների բնաջնջման կանխումը, որն այսօր չեն սիրում հիշել։
Ի՞նչ ունենք այսօր: Դեպի Արևմուտք կողմնորոշված Վրաստան, որը մեծապես գնվել է թուրքերի կողմից, «բազմաուղղվածությամբ» բզկտված Փաշինյանի Հայաստան, և Թուրքիայի ու Իսրայելի կողմից զինված ու հրահրված Ադրբեջան։ Փաշինյանը հիմա ունի բոլոր հնարավորությունները պատմության մեջ մտնելու որպես Ղարաբաղի ապագա ցեղասպանության համահեղինակ և հայոց պետականության գերեզմանափոր։ Բարեկամության մեջ լինելով Արևմուտքի հետ, բայց միևնույն ժամանակ, չգիտես ինչու, հավատալով, որ Ռուսաստանը կկռվի իր համար, Փաշինյանը լիովին պարտվեց Ադրբեջանին Ղարաբաղյան վերջին պատերազմում։ Իսկ հիմա էլ Հայաստանի խորհրդարանը վավերացնելու է Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի ստատուտը, ինչը նշանակում է, որ Հայաստանն անհրաժեշտության դեպքում կարող է և նույնիսկ պարտավոր է Պուտինին արտահանձնել Արևմուտքին։ Եվ դա՝ չնայած այն հանգամանքին, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բացահայտորեն պահանջներ է ներկայացնում ոչ միայն Ղարաբաղի, այլ նաև Հայաստանի ողջ տարածքի նկատմամբ:
Հանուն ճշմարտության պետք է ընդունել, որ Ռուսաստանի քաղաքականությունն է դարձել Հայաստանում «փաշինյանիզմի» բուծման հիմք։ Հայաստանի հետ կապված (ինչպես և Ուկրաինայի)՝ ռուսական էլիտաների շրջանում գերակշռել է անգործությունն արդարացնող տեսակետը: Նույն կարգախոսներով կործանվեց նաև ԽՍՀՄ-ը։ Ըստ արևելագետ Կարինե Գևորգյանի, «Ռուսաստանին անհրաժեշտ է անվտանգություն հարավից, բայց Ռուսաստանում ադրբեջանա-թուրքական հզոր «գազային» լոբբիի շնորհիվ Ադրբեջանին ամեն ինչ ներված է՝ անգամ հաշվի չառնելով նրանց օգնությունը Ուկրաինային»։ Ներկայում Հայաստանի համար վերջին հնարավորությունն Իրանն է, որը սահմանին լուրջ զորախումբ է կենտրոնացնում։ Իրանը հիանալի հասկանում է, որ եթե թուրքերը խժռեն Ղարաբաղն ու Հայաստանը, հաջորդը լինելու է իրանական Ադրբեջանը։ Իրանցի ադրբեջանցիները, ոչ առանց պատճառի, Իսրայելի հետ համագործակցության պատճառով Ադրբեջանի ադրբեջանցիներին դիտարկում են որպես«համաշխարհային սիոնիզմի» ջատագովներ և շիիզմի դավաճաններ, քանի որ թուրքերը, ի տարբերություն իրանցիների, սուննիներ են, իսկ Ադրբեջանի «սուննիացումը» լրիվ ընթացքի մեջ է։ Բացի այդ, բազմաթիվ «Իրանի գործակալներ» են Ադրբեջանում բանտ նետվում։
Դժվար է այս ամենը գնահատել այլ կերպ, քան տարածաշրջանում գերակայության համար պատերազմի նախապատրաստում, որտեղ Ադրբեջանը թուրքերի գլխավորությամբ հանդես է գալու որպես «Ուկրաինա», իսկ նրանց թիկունքում Բրիտանիան ու Իսրայելն են: Ուստի, Իրանը անտարբեր չի մնա իրավիճակի նկատմամբ։ «Իրանը Անդրկովկասը դիտարկում է որպես իր կենսական շահերի տարածք և, ի տարբերություն Ռուսաստանի, մտահոգված է նրա անվտանգությամբ։ Հետևաբար, մի բան կանի։ Կա՛մ հեռահար հարվածներ կհասցնի, կա՛մ զորք կուղարկի ու Ադրբեջանը աղբակույտի կվերածի։ Իսկ ահա Թուրքիան չի միջամտի 80 միլիոնանոց Իրանի պատերազմին,– ասել է Կարինե Գևորգյանը: - Մենթալ կերպով իրանցիները պատրաստ են դրան, նրանց հայտնի է «իրանցի ադրբեջանցիներին» ազատագրելու Ադրբեջանի ցանկությունը, և դժվար թե երկրի ղեկավար, էթնիկ ադրբեջանցի Այաթոլլահ Խոմեյնին ցանկանա «ազատագրվել»: Դա նշանակում է, որ չի կարելի բացառել իրանական Հատուկ ռազմական գործողության անցկացումը Ադրբեջանում»։ Հարց է առաջանում՝ իսկ ի՞նչ պետք է անի Ռուսաստանը նման իրավիճակում։ Միգուցե գործի՞ կայսրության պես: Այսինքն, չնայած բոլոր պատժամիջոցներին, Իրանի հետ կնքի ռազմաքաղաքական դաշինք՝ նրան տալով միջուկային հովանոց։
Նաև կնքի պայմանագիր, ըստ որի, դրա մասնակիցները դառնում են Հայաստանի «սահմանների անձեռնմխելիության» և Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության երաշխավորներ։ Միաժամանակ պետք է «խաղաղապահ ուժերը» իրենց վերահսկողության տակ առնեն Լաչինի միջանցքը՝ օդից թաղելով բոլոր նրանց, ովքեր այնտեղ են ապօրինի։ Գետնին իրանական զորքերը կպահպանեն ստատուս քվոն, իսկ օդից՝ Ռուսաստանը։ Այդ ժամանակ էլ բոլորը երջանիկ կլինեն։
