Թուրքիան ևս շահագրգռված է Մեղրիի երթուղով, իսկ Հայաստանին այն պետք չէ, Վրաստանի միջոցով առևտուր կանի արտաքին աշխարհի հետ
Realtribune.ru-ն գրում է, որ դեռ փոշին չի հասցրել նստել Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության էթնիկ զտումներից հետո, Հայաստանը կրկին հայտնվել է հարձակման տակ, այս անգամ ադրբեջանական հավակնությունների, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցք»-ի պատճառով, որին Ռուսաստանի քաղաքական գործիչները փափուկ անուն են տալիս՝ «Մեղրու երթուղի»: Ինքը՝ Ադրբեջանը, հայտարարել է, որ մտադիր չէ ուժով կառուցել այդ միջանցքը։ Բայց ինչպե՞ս կարելի է վստահել մի ռեժիմի, որը բազմիցս խախտել է նույնիսկ ստորագրված միջազգային պայմանագրերը։ Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանը խախտել էր 1994 թվականի հրադադարի պայմանագիրը, երբ 2020 թվականին պատերազմ սկսեց Հայաստանի դեմ։ Այնուհետև Ադրբեջանը կոպտորեն խախտեց 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հռչակագիրը արգելափակելով Լաչինի միջանցքը։ Եվ վերջապես, Բաքուն փաստացի խզեց այդ պայմանագիրը ներխուժելով Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների վերահսկողության գոտի և այնտեղից վտարեց գրեթե ողջ հայ բնակչությանը։ Հարց է առաջանում. եթե Ադրբեջանը մտադիր է հասնել արտատարածքային միջանցք ստեղծելու իր նպատակին, ապա ի՞նչը կամ ո՞վ կարող է կանգնեցնել նրան։Ֆորմալ առումով Ռուսաստանը պետք է դադարեցնի ադրբեջանական ագրեսիան, սակայն, ինչպես ցույց տվեցին Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ինքնիշխան սահմանամերձ տարածքների (150 քառ. կմ) բռնակցման հետ կապված իրադարձությունները։Այն թե ինչպե՞ս է Ալիևն արժանացել Կրեմլի նման սիրուն, հետագայում կուսումնասիրեն ռուս պատմաբանները։ Միևնույն ժամանակ, Լեռնային Ղարաբաղի իրադարձությունները միայն վկայում են այն մասին, որ Մոսկվան շարունակելու է ներել Ալիևի վարչակարգի էքսպանսիոնիստական քաղաքականությունը։ Այնպես որ, Երևանը դժվար թե կարողանա հույս դնել ռուսական օգնության վրա։ Իսկ ինչու՞ են այդ դեպքում Պեսկովից, Լավրովից, Գալուզինից անընդհատ հաղորդումներ հնչում առ այն, որ Հայաստանը մնում է Ռուսաստանի դաշնակիցը։ Բայց «հալվա» ասելով բերանը չի քաղցրանում։
Ընդհանուր առմամբ, Մեղրիի երթուղին եղել է փաթեթային համաձայնագրի մաս համաձայն 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հայտարարության։ Ադրբեջանը համաձայնել է Լաչինի միջանցքին, իսկ Հայաստանը դրա դիմաց համաձայնել է Մեղրիի երթուղուն։ Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումներից հետո Լաչինի միջանցքի արդիականությունը Հայաստանի համար գոլորշիացել է։ Հետևաբար, Երևանի իշխանությունները կարող են ասել, որ Եռակողմ հռչակագիրն Ադրբեջանի կողմից խախտվելուց հետո դադարել է գործել, և Հայաստանն այլևս որևէ պարտավորություն չունի Մեղրիի երթուղու հետ կապված։ Լավ, իսկապես, ինչո՞ւ պետք է Երևանը միայնակ կատարի այս պայմանագրի բոլոր կետերը, երբ ոչ Ադրբեջանը, ոչ Ռուսաստանը դա չեն կատարում։ Երևանը կարող է վերադառնալ այդ թեմային, եթե ստատուս քվոն վերականգնվի, այսինքն ադրբեջանական զորքերը դուրս բերվեն Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության գոտուց, Լաչինի միջանցքը լիարժեք գործի և այնտեղ ադրբեջանական անցակետ չլինի: Որևէ մեկը հավատու՞մ է, որ Ադրբեջանը կհամաձայնի այդ պայմաններին։ Անիրագործելի է թվում: Դե, իսկ Հայաստանին Մեղրու երթուղին պետք չէ։ Հայաստանը լիովին ի վիճակի է Վրաստանի միջոցով առևտուր անել արտաքին աշխարհի հետ և արդեն ակտիվորեն անում է դա։ Վրաստանը նույնպես այնքան էլ շահագրգռված չէ Մեղրիի երթուղու բացմամբ, քանի որ այդ դեպքում կկորցնի Անդրկովկասով տարանցիկ ճանապարհի իր մենաշնորհային դիրքը։ Երկու երկրները կարող են համաձայնել ընդլայնել լոգիստիկ շղթաները Հայաստանից մինչև վրացական նավահանգիստներ: Ավելին, Մեղրու երթուղին լուրջ վտանգ է ներկայացնում Հայաստանի պետականության և տարածքային ամբողջականության համար։ Ադրբեջանն արդեն ցույց է տվել, որ եթե իրեն թեկուզ մատը տան, ապա կկծի ամբողջ ձեռքը։ Երաշխիքներ չկան, որ Հայաստանի հետ պայմանագրով մուտք ունենալով դեպի այդ երթուղին՝ ադրբեջանական կողմը չի սկսի լրացուցիչ պահանջներ առաջադրել և սադրանքներ կազմակերպել, քանի դեռ չի ստացել արտատարածքային միջանցք։ Եվ այդ ախորժակները ճնշելու փորձերը կհանգեցնեն ռազմական ներխուժման, բայց «ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացման» արժանահավատ պատրվակով։
Թուրքիան ևս շահագրգռված է Մեղրիի երթուղով, քանի որ դա նրան թույլ կտա անխոչընդոտ ելք ստանալ դեպի Կասպից ծով և հետագայում Կենտրոնական Ասիա: Իսկ դա կարևոր պայման է «Թուրքական աշխարհի» նախագծի իրականացման համար, որն, ի դեպ, վտանգ է ներկայացնում Ռուսաստանի տարածքային ամբողջականության համար։ Այդ երթուղին ձեռնտու է նաև Թուրքիայի ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցներին, որոնք այդպիսով հարմար միջոց են ստանում Իրանը շրջապատելու, Կենտրոնական Ասիա մտնելու և այնտեղ Ռուսաստանի դեմ պայքարելու համար: Այդ երթուղին օգտակար է նաև Իսրայելին, որն օգտագործում է Ադրբեջանը որպես Իրանի դեմ հետախուզական գործունեության ցատկահարթակ դրա դիմաց զենք և ռազմական տեխնոլոգիաներ մատակարարելով։
Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել Ռուսաստանի մասին։ Արդյո՞ք նա իսկապես չի հասկանում իր ազգային շահերին սպառնացող այդ վտանգը: Կարելի է ենթադրել, որ Ռուսաստանի ներսում այդ նախագիծն աջակցություն է վայելում հակառուսական կողմնորոշման ազդեցիկ շրջանակների կողմից։ Այստեղ առաջին տեղում, իհարկե, ադրբեջանական լոբբին է և նրա հաճախորդ ռուս պաշտոնյաները, փորձագետներն ու լրագրողները։ Դրանց թվում են նաև Ռուսաստանի ներսում «թուրքական աշխարհի» հայեցակարգի կողմնակիցները։ Այս բոլոր խմբերն ազդում են Ռուսաստանի կառավարության վրա խրախուսելով նրան աջակցել մի նախագծի, որն ընդհանուր առմամբ վնասակար է Ռուսաստանի համար: Օգուտները, որոնք հնարավոր են թվում այդ նախագծով, կարգով զիջում են սպառնալիքներին: Այս պայմաններում ՌԴ ԱԳՆ-ի խնդիրն է ոչ թե կատարել Ադրբեջանի խնդրանքները, այլ հետևողականորեն պաշտպանել Ռուսաստանի ազգային շահերը։ Իսկ այս դեպքում դա նշանակում է աջակցել «Մեղրիի երթուղու» մասին Հայաստանի դիրքորոշմանը:
