ՀՀ-ի և Ադրբեջանի միջև նոր պատերազմի վտանգ.Մոսկվան պետք է ապահովի հայկական բանակի մարտունակությունը, վերջինս կարող է հարվածներ հասցնել Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղին
newizv.ru-ն «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև նոր պատերազմի վտանգ. ի՞նչ պետք է անի Մոսկվան» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Մոսկվան ահռելի սխալ է գործել՝ թույլ տալով Բաքվին՝ Թուրքիային ներքաշել հակամարտության մեջ և ռազմական լուծում փնտրել առանց Կրեմլի հետ հաշվի նստելու: Այն ժամանակ գերակայել է Մոսկվայի ցանկությունը՝ չկապել իր ձեռքերը հերթական պատերազմով։ Երևի այլ շահեր էլ են եղել, քանի որ մերձկրեմլ յան մեր «պետական այրերի» եսասիրական «պրագմատիզմը» ոչ մի դեպքում չպետք է մոռանալ։ Միայն հիշեցնենք, որ այն ժամանակ ռուսական լրատվամիջոցները ակտիվորեն քարոզում էին այն միտքը, որ մենք սխալ դաշնակից ենք ընտրել Անդրկովկասում, որ մեզ պետք է համագործակցել հարուստ Ադրբեջանի հետ, իսկ խեղճ Հայաստանը միայն մեր ձեռքերն է կապում... Այսպես թե այնպես, այս պահին ունենք այն, ինչ ունենք ...Մասնավորապես, Անդրկովկասում մեր դաշնակցի ռազմական պարտությունը, Ադրբեջանի վրա ազդեցության փաստացի ամբողջական կորուստը, Թուրքիայի առավելագույնս ամրապնդվելը տարածաշրջանում և Ադրբեջանի ձգտումը՝ ավելի և ավելի շատ զիջումներ կորզել Հայաստանից՝ սպառնալով նրան ռազմական ագրեսիայով։ Ինչո՞ւ է Ալիևն այդքան համարձակ դարձել. դա պարզապես գլխապտո՞ւյտ է հաջողությունից, թե՞ դրա հետևում ինչ-որ մեծ ու լուրջ բան կա: Նման վարքագծի երեք տարբեր վարկած կա: Առաջին վարկածով նա ինչ-որ լռել յայն պայմանավորվածություն ունի Կրեմլի հետ և խաղում է իր խաղաքարտը։
Այս վարկածը շատ կասկածելի է թվում, բայց, հավանաբար, այդպես լինելը շատ բան կբացատրեր։ Երկրորդ վարկածն այն է, որ Ալիևը վստահ է, որ մոտ ապագայում Մոսկվան ժամանակ չի ունենա Անդրկովկասի համար, ինչը նշանակում է, որ անհրաժեշտ է առավելագույնս օգտագործել ներկայիս իրավիճակը, որը հնարավոր է չի լինի հետագա տասնամյակներին։ Եվ սա արդեն շատ ավելի հավաստի է թվում: Ամեն դեպքում, բավականաչափ նշաններ կան Ռուսաստանի նկատմամբ ինչ-որ խոշոր և ձգձգվող հակամարտության հրահրման։ Երրորդ վարկածն այն է, որ Ալիևը վստահ է, թե Թուրքիայի օգնությամբ կկարողանա հաղթել Հայաստանին, նույնիսկ եթե նրան օգնության հասնի Ռուսաստանը։ Իսկ դա Մոսկվայի համար, թերևս, ամենավտանգավոր իրավիճակն է, քանի որ այդ դեպքում դժվար թե հնարավոր լինի խուսափել կոնֆլիկտից։ Բաքվում, հավանաբար, գնահատվում են բոլոր գործոնները։
Եվ դա ոչ միայն ադրբեջանական բանակի որոշակի տեխնոլոգիական ու քանակական գերազանցությունն է հայերի նկատմամբ։ Կարևոր է նաև այն, որ Հայաստանում մշտական հիմունքներով տեղակայված ռուսական ստորաբաժանումները կհայտնվեն ծանր իրավիճակում նյութատեխնիկական ապահովման դժվարությունների պատճառով, եթե Անկարան բացահայտորեն բռնի Բաքվի կողմը։ Կրեմլն այս դեպքում կկանգնի Վրաստանով Հայաստան զորքերի շտապ տեղափոխման հարցը ինչ-որ կերպ լուծելու խնդրի առաջ, ինչը, հաշվի առնելով Մոսկվայի և Թբիլիսիի հարաբերությունների ներկա մակարդակը, գրեթե անհնար է թվում։ Ճիշտ է, կլինի իրանական երթուղին, բայց այն ավելի երկար է, ավելի բարդ և, որ ամենակարևորն է, այն կարող է կտրվել ադրբեջանցիների և թուրքերի հաջող գործողություններով հենց Հայաստանի Սյունիքի մարզում։ Այսինքն, Ադրբեջանը, Զանգեզուրի միջանցքը ճեղքելով, ոչ միայն լուծում է իր լոգիստիկ խնդիրները, այլ նաև ամբողջությամբ կտրում է իր հիմնական թշնամուն Ռուսաստանից։ Ի՞նչ կարող է անել Մոսկվան հակամարտության սրումը կանխելու կամ ինչ-որ կերպ դադարեցնելու համար, եթե այն բռնկվի։
Նախ՝ պետք է հիշել, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ անդամ է, և եթե Ռուսաստանը չկարողանա ապացուցել այդ դաշինքի արդյունավետությունը, նրա անդամների մեծ մասի մոտ հիմնավոր կասկածներ կառաջանան՝ արժե՞ արդյոք մնալ այդ կառույցում։ Իսկ դա արդեն իսկ խաթարում է անվտանգության ողջ համակարգը Ռուսաստանի ամբողջ շրջագծով... Ուստի պետք է փաստել. Մոսկվան չի կարող թույլ տալ Հայաստանի հերթական ռազմական պարտությունը արդեն սեփական տարածքում։ Դա նշանակում է, որ պետք է որոշ տարբերակներ փնտրել Իլհամ Ալիևի ռազմական նկրտումներին հակազդելու համար։ Առաջին հայացքից ամեն ինչ միանգամայն ակնհայտ է. պետք է առավելագույնի հասցնել ռուսական զորքերի առկա խմբավորումը Հայաստանում, անհրաժեշտ է անել ամեն ինչ, որպեսզի այն կարողանա ռազմական գործողություններ իրականացնել լիարժեք շրջապատման պայմաններում բավական երկար ժամանակ։
Բայց այստեղ հարցն այն է, թե արդյո՞ք Հայաստանում տեղակայված ռուսական ավիացիան կկարողանա երկար ու արդյունավետ դիմակայել թուրքական ավիացիային, քանի որ, եթե ոչ, ապա բոլոր ջանքերը կփոշիանան, և Ադրբեջանը ևս մեկ հաղթանակ կտոնի… Ճիշտ է, կա հակազդման մեկ այլ սցենար. Մոսկվան պետք է ապահովի հայկական բանակի մարտունակությունը, և վերջինս կարող է հարվածներ հասցնել Ադրբեջանի որոշ կարևոր ենթակառուցվածքային օբյեկտներին, մասնավորապես՝ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղին։ Ղարաբաղյան ուղղությամբ հնարավոր կլինի մտածել փոքր հակահարձակման մասին, իսկ դա չափազանց ցավալի կլինի ինչպես ողջ Ադրբեջանի, այնպես էլ անձամբ Ալիևի համար, որը շատ ջանքեր է «ներդրել» Ադրբեջանի փրկչի կերպարով ներկայանալու համար։
Ղարաբաղում ցանկացած պարտություն նրա համար հիմա ուղղակի անընդունելի է, բայց Բաքուն, անգամ իր ողջ ներուժով, դժվար թե կարողանա ապահովել իր բանակի անհրաժեշտ որակական և քանակական գերազանցությունը Հայաստանի հետ ողջ սահմանին։ Բացի այդ, Մոսկվան կարող է փորձել խաղարկել Իրանի խաղաքարտը։ Իսրայելի հետ Բաքվի սիրախաղից ու Թուրքիայի լուրջ հզորացումից Թեհրանը ծայրաստիճան դժգոհ է։
Դժվար է ասել՝ արդյո՞ք նա ռիսկի կդիմի միայնակ դիմակայել Ադրբեջանին և Թուրքիային, բայց եթե լինի Ռուսաստանի ռազմական աջակցությունը, ապա հնարավոր է... Իսկ դա արդեն շատ լուրջ սպառնալիք է Բաքվի համար... Այսպես թե այնպես, պետք է խոստովանել, որ Ղարաբաղի հարցի ռազմական լուծումը ոչ թե հանդարտեցրել է իրավիճակը տարածաշրջանում, այլ ավելի է բարդացրել այն։ Թե ինչպե՞ս Մոսկվան կկարողանա հանգուցալուծել այն, և արդյո՞ք ընդհանրապես կկարողանա, դեռ բաց հարց է։ Սակայն պարզ է, որ գալիք ձմեռը և գարունը կարող են շատ «զվարճալի» լինել Մոսկվայի համար: Ընդ որում, հիմնական աշխարհաքաղաքական խաղացողները դեռ չեն էլ մտել գոտեմարտի մեջ...
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
