Եվրոպական քաղաքակրթությո՞ւն, թե՞ տարածքներ.Հարավային Կովկասում պատերազմի հոտ է կանգնած, ոչ շատ մեծ և ոչ շատ երկար պատերազմի
ekhokavkaza.com-ը «Ու՞ր կգնա Հայաստանը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Հարավային Կովկասում պատերազմի հոտ է կանգնած, ոչ շատ մեծ և ոչ շատ երկար պատերազմի: Եվ հոտն այնպիսին է, որ չնայած շատ ուժեղ չէ, բայց, այնուամենայնիվ, եթե նույնիսկ հիմա պատերազմ չլինի, ապա այն անկասկած կլինի ապագայում, և դրա պատճառն այն է, որ իրավիճակը Ղարաբաղում չի լուծվում, կողմերը իրենց դիրքորոշմանն են, բանակցություններում և ոչ մի բնագավառում առաջընթաց չկա, այդ թվում՝ այնպիսի փոխշահավետ ոլորտում, ինչպիսին է տրանսպորտային կապերի վերականգնումը։ Երևանը գտնվում է մեծ անորոշության և փակուղուց դուրս գալու տենդագին որոնումների մեջ։ Սպասումներին ի հակառակ՝ Ադրբեջանի հետ 44-օրյա պատերազմից հետո անցած երեք տարին չի հանգեցրել հայ հասարակության հանդարտությանը, այն դեռ եռում է, իսկ հողերի կորստի հետ կապված ցնցումը դեռ չի անցել։Ընդհանրապես, դա նույնպես կարելի է հասկանալ, քանի որ 90-ականների սկզբի ռազմական հաղթանակը Հայաստանի համար դարձավ պետականաստեղծ գործոն։ Հայերի սերունդները վերջին 30 տարվա ընթացքում դաստիարակվել են ռազմական ձեռքբերումներով հպարտանալու ոգով, և հանկարծ ազգային վերելքի 30-րդ տարում այդ ամբողջը փլուզվեց։ Հայերը հիմա հանկարծ իրենց տեսան բոլորովին այլ լույսի ներքո՝ փոքրիկ, կորած, անհայտ, ծայրաստիճան խոցելի, ինչպես և ազդեցիկ դաշնակցի խիստ կարիք ունեցող: Քչերին է դուր գալիս այդ զգացողությունը։ Եվ Երևանը հուսահատորեն փորձում է այնպիսի դաշնակից գտնել, որի վրա կարող է հույս դնել: Հայաստանի խնդիրն այժմ ավելի քան համեստ է՝ պահպանել հայկական Ղարաբաղը համեմատաբար անկախ, անգամ առանց կոնկրետ կարգավիճակի։ Հայաստանի համար հիմա դա է իդեալական տարբերակը, բայց անգամ դա ձեռնտու չէ Ադրբեջանին, որն այժմ իր հզորության գագաթնակետին է:
Այդ ամենին գումարած՝ Ադրբեջանը ունի հուսալի դաշնակից՝ Թուրքիան, որը միշտ պատրաստ է, եթե ինչ-որ բան պատահի, տեր կանգնել, և ոչ թե բարոյական աջակցությամբ, այլ զենքը ձեռքին։ Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի դաշնակից Ռուսաստանը հիմա պատրաստ չէ պաշտպանել որևէ մեկին, նրա ողջ ռազմական հզորությունը անհույս ճահճացած է Ուկրաինայում, այնպես որ նրանից հիմա այնքան օգուտ կա, ինչքան օգուտ կա այծի կաթից։ Դրան գումարվում են Մոսկվայի և Անկարայի միջև կոնկրետ հարաբերությունները և Ռուսաստանի չափազանց բարձր կախվածությունը թուրքական զուգահեռ ներկրումներից: Եվ պարզ է դառնում, որ նոր պատերազմի դեպքում դժվար թե Մոսկվան Հայաստանի կողմից միջամտի: Եվ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայում փորձում է խաղարկել արևմտյան խաղաքարտը, ինչը նախկինում արվում էր ավելի զգույշ և կոռեկտ: Մոսկվայի դժկամությունն ու անկարողությունն են Երևանի նման փորձերը դարձրել ավելի ակնհայտ, բացահայտ և նույնիսկ ցուցադրական։ Վերջին օրերին դեպի Արևմուտք այդ մղումն ուղեկցվել է Հայաստանի ղեկավարության ծիսական գործողություններով՝ առաջին տիկնոջ մարդասիրական այցով Ուկրաինա և Փաշինյանի սկանդալային հարցազրույցով։
Մոսկվան ակնհայտորեն չէր սպասում թիկունքին դաշույնի հարվածի, և՝ հատկապես Հայաստանից, որին Ռուսաստանում հեգնանքով են վերաբերվում՝ «ու՞ր կարող են մեզանից փախչել» ոգով դատողություններով: Բնականաբար, չէր կարող այդ ամենը անհետևանք մնալ, և հիմա ռուսական զայրույթի հեղեղ է թափվել Հայաստանի վրա, ինչը միանգամայն սպասելի է։ Սակայն իրականում հայ հասարակության համար դեպի Արևմուտք դիմելը պարզ լուծում չէ. եթե դա հեշտ լիներ, այն վաղուց իրականացված կլիներ։ Հետպատերազմյան շրջանում Հայաստանի արտաքին քաղաքականությանը բնորոշ է եղել կողմից կողմ ճոճվելը՝ արևմտամետ հայտարարությունը փոխարինվել է ռուսամետով։ Հայաստանի քաղաքականությունը տենդի մեջ է, քանի որ Ռուսաստանից հեռանալը սարսափելի է, նրա հետ մնալն էլ՝ անհնար, և արդեն իսկ անիմաստ: Հայաստանի հասարակությունն, ըստ էության, եվրոպական է, և եվրաինտեգրումը նրա համար բնական գործընթաց է, բայց, միևնույն ժամանակ, 30 տարվա շարժը ռուսական արահետով երկիրը հասցրել է Ռուսաստանից տնտեսական կախվածության ամենաբարձր աստիճանի։
Ուկրաինայում պատերազմի սկսվելուց հետո այդ կախվածությունը բազմապատկվել է ապշեցուցիչ թվերով։ Հայաստանը ուղիներ է փնտրում դեպի Արևմուտք գնալու, բայց, միևնույն ժամանակ, նա Ռուսաստան զուգահեռ ներմուծման կարևոր օղակներից մեկն է և այնքան ձեռնտու է, որ երկակի նշանակության վտանգավոր ապրանքները տեղափոխվում են անգամ ոչ թե կարճ ճանապարհով՝ Վրաստանով, այլ շրջանցիկ, երկար ճանապարհով՝ Իրանով: Ռուսաստանի հետ վեճը կարող է Հայաստանին տանել այնպիսի ծանր տնտեսական ճգնաժամի, որը չի կարելի համեմատել այլ բանի հետ: Եվ նաև նկատենք, որ Ռուսաստանում երկու միլիոնից ավելի հայեր կան, որոնց պատանդ է պահում Պուտինը, և եթե ինչ-որ բան պատահի, ապա այդ հայերի փողերի հսկայական հոսքը դեպի Հայաստան կարող է դադարել ձեռքի մեկ շարժումով։ Եվ ամենագլխավորը. դեպի Արևմուտք վերակողմնորոշումը Հայաստանին չի բերի այն, ինչին նա ձգտում է, այն է՝ Ղարաբաղի անվտանգությունը։ Ռուսաստանը ևս, ամենայն հավանականությամբ, չի օգնի Երևանին պաշտպանել Ղարաբաղը:
Բայց հնարավոր է և օգնի: Դա մի տեսակ վիճակախաղ է։ Բայց Արևմուտքը երաշխավորված՝ 100%-ով չի օգնի. այստեղ, ինչպես ասում են, պետք էլ չի գուշակի մոտ գնալ։ Այսպիսով, Երևանն այժմ ստիպված է դժվար ընտրություն կատարել պաշտպանություն ստանալու փոքր հնարավորության և չստանալու միջև: Գնալով դեպի Արևմուտք՝ Հայաստանը հնարավորություն կունենա ազատվել ռուսական սեղմօղակից և ժամանակի ընթացքում կառուցել ժամանակակից եվրոպական պետություն, այսինքն՝ այն, ինչին արժանի է հայ ժողովուրդը, և այն, ինչը չի ունենա Ռուսաստանի ձեռքի տակ լինելով։ Բայց, միևնույն ժամանակ, պետք է հստակ և միանշանակ հասկանալ և գիտակցել, որ այդ դեպքում Ղարաբաղն ամբողջությամբ և անդառնալիորեն կկորչի։ Դա կլինի այն գինը, որը Հայաստանը պետք է վճարի Եվրոպայում իր տեղը զբաղեցնելու իրավունքի համար։ Ուրիշ տարբերակ չկա։ Հայաստանը կրկին, ինչպես վերջին 30 տարին, կանգնած է նույն ընտրության առաջ՝ եվրոպական քաղաքակրթությո՞ւն, թե՞ տարածքներ։ Եվ այստեղ ընտրությունը հեռու է ակնհայտ լինելուց։
