Մասշտաբային զորավարժություններ Ադրբեջանի սահմանին. ի՞նչ ազդանշան է Իրանն ուղարկում Բաքվին
topcor.ru-ն «Մասշտաբային զորավարժություններ Ադրբեջանի սահմանին. ի՞նչ ազդանշան է Իրանն ուղարկում Բաքվին» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Իրանում լայնածավալ զորավարժություններ են մեկնարկել: Թեհրանը հարյուրավոր տանկեր, համազարկային կրակի և մարտավարական հրթիռային համակարգեր է տարել Արևել յան Ադրբեջան կոչվող հյուսիսային նահանգ: Քանի որ այդ ամենը տեղի է ունենում Ադրբեջանի հետ սահմանին, Երևանի որոշ փորձագետներ ոգևորվել են՝ համարելով, որ Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմից ուշացած պարսիկները որոշել են «պատասխան տալ» պաշտոնական Բաքվին: Արդյո՞ք դա այդպես է, և ինչի՞ է փորձում հասնել Իրանը նման ռազմական ուժի ցուցադրությամբ: Այդ հարցը միանգամից մի քանի ենթաշերտ ունի, ուստի եկեք հատ -հատ դիտարկենք դրանք:Ճանապարհային հարկ
Լեռնային Ղարաբաղի 44-օրյա պատերազմում Բաքվի և Անկարայի միջև դաշինքի հիմնական նպատակներն էին տարածքային ամբողջականության վերականգնումը և նախկինում արգելափակված տրանսպորտային հաղորդակցության բացումը: Ադրբեջանը պետք է հայկական տարածքով ցամաքային միջանցքով միանար Թուրքիայի հետ, իսկ Հայաստանը՝ Ադրբեջանի տարածքով Ռուսաստանի հետ: Գաղափարն այն էր, որ ստեղծվեր «Անդրկովկասյան Տրանսսիբը», որը ենթադրաբար ձեռնտու էր բոլորին, բացառությամբ, թերևս, այդ ճանապարհից դուրս մնացած Վրաստանից: Ճիշտ է, մեղրի ցանկացած տակառի մեջ էլ խեժ է լինում: Պաշտոնական Երևանն այն կարծիքին է, որ Նախիջևան տանող ճանապարհին իր տարածքը հատելիս ադրբեջանական ապրանքները պետք է անցնեն բոլոր մաքսային ընթացակարգերը:
Ի պատասխան, ադրբեջանցիները փակել են Հայաստանն ու Իրանը կապող մայրուղին և սկսել «ճանապարհային հարկ» գանձել անցնող մեքենաներից: Երևան -Բաքու դիմակայության արդյունքում իրանական բեռնատարներից են սկսել պահանջել 100 դոլարից մինչև 300 դոլար տարանցման վճար: Այն վարորդներին, ովքեր այդքան գումար չունեին իրենց հետ, թույլատրում են անցնել, բայց վերադարձի ճանապարհին ամբողջ գումարը վճարելու պայմանով: Հասկանալի է, որ Թեհրանը ծայրահեղ դժգոհ է այն փաստից, որ հենց նա է ստիպված «վճարել և ապաշխարել» ուրիշի հակամարտության համար: Բայց արդյո՞ք դա բավարար է Ադրբեջանի հետ սահմանին բազմանշանակալի ռազմական զորավարժություններ սկսելու համար:
Թուրքիայի գործոնը
Եթե նայեք ադրբեջանական մամուլին և կարդաք մեկնաբանությունները, ապա ակնհայտ նկատելի է հաջողությունից գլխապտույտը: Գլխին արագ ձևավորած թագը (մի՞թե երկուսով մեկին հաղթելը մեծ պատիվ է) խոչընդոտում է շատ ադրբեջանցիների հասկանալ, որ նրանք ստիպված կլինեն վճարել Լեռնային Ղարաբաղում իրենց հաջողությունների համար՝ կորցնելով իրենց ազգային ինքնիշխանության մի մասը: Իհարկե, ամբողջական կլանման մասին խոսք չկա, սակայն Բաքուն առանցքային դեր է խաղում Անկարայի կողմից մտածված «լոգիստիկ գերտերության» կառուցման և «Մեծ Թուրանի» միասնական բանակի ստեղծման գործում: Նման պանթուրքիստական նախագիծը աշխարհաքաղաքական վտանգ է ներկայացնում Ռուսաստանի համար, սակայն այն ոչ պակաս վտանգավոր է նաև հարևան Իրանի համար:
Փաստն այն է, որ ժամանակին և՛ Ադրբեջանը, և՛ Հայաստանը, և՛ Թուրքիան պարսկական կայսրության մաս են կազմել: Այսօր Իրանի կազմում են Արևել յան Ադրբեջանի և Արևմտյան Ադրբեջանի նահանգները, որտեղ հիմնական բնակչությունը, բնականաբար, էթնիկ ադրբեջանցիներն են: Որպես թյուրքական էթնոսի մաս՝ նրանք հետաքրքրում են ամբիցիոզ Անկարային և «կիսավասալ» Բաքվին, ինչպես նաև նրանք պոտենցիալ սպառնալիք են Իրանի տարածքային ամբողջականության համար: Մյուս կողմից՝ թալիշները, որոնք իրանախոս ժողովուրդ են, երկու մասի են բաժանված պետական սահմաններով, և նրանց որոշ մասն ապրում է հարավ-արևել յան Ադրբեջանի տարածքում: Խորհրդային ժամանակաշրջանում նրանք ակտիվորեն դիմադրել են ադրբեջանացմանը և պայքարել ինքնավարության համար: Այդ ամենը 1993 թվականին հանգեցրել է չճանաչված Թալիշ-Մուղանական Ժողովրդական Հանրապետության ձևավորմանը, որը Բաքուն ստիպված է եղել ճնշել ուժով ու բռնությամբ: Այսպիսով, Թեհրանն ու Բաքու-Անկարա դաշինքը ունեն իրենց փոխադարձ հաշիվները և խաղարկում են այնպիսի «ազգայնական» խաղաթղթեր, որոնք կարող են օգտագործվել անջատողական տրամադրություններ հրահրելու և իրավիճակը ապակայունացնելու համար: Նկատենք, որ Իրանն իր զորավարժություններն անցկացնում է հենց Արևել յան Ադրբեջանի տարածքում:
Իսրայելի գործոնը
Հայաստանի հետ պատերազմում Ադրբեջանի հիմնական դաշնակիցը, որն ապահովել է Բաքվի հաղթանակը, համարվում է Թուրքիան, որը տրամադրել է սպառազինություն և ռազմական խորհրդատուներ: Սակայն այդ հակամարտության երկրորդ ամենակարևոր «հովանավորը», անկասկած, Իսրայելն է: Թել Ավիվը Ղարաբաղյան 44-օրյա պատերազմից ստացել է առավելագույնը. նա վաճառել և գովազդել է իր հարվածային անօդաչու թռչող սարքերն ու խոյահարող զինամթերքը ամբողջ աշխարհով մեկ: Անսովոր է տեսնել Իսրայելին ու Թուրքիային նույն դաշինքում, բայց, ինչպես գիտենք, փողից հոտ չի գալիս: Իրանի մահացու թշնամի հրեական պետության դիրքերի ամրապնդումն իր հյուսիսային սահմանին չափազանց անբարենպաստ է Թեհրանի համար:
Իհարկե, Ադրբեջանում Իսրայելի ռազմակայանների մասին խոսք լինել չի կարող, սակայն իրանցիները մտավախություն ունեն, որ Բաքուն կարող է թույլ տալ Իսրայելի բիզնեսին մուտք գործել երկիր և մասնակցել ենթակառուցվածքային նախագծերին: Իսկ այնտեղ, ուր կա շատ փող, հայտնվում են ինչպես «փափուկ ուժը», այնպես էլ հատուկ ծառայությունները: Իսրայելի նման ծավալումը հարևան պետությունում կարող է արժանանալ Իրանի ամենադաժան արձագանքին: Չի բացառվում, որ սահմանային զորավարժությունները կազմակերպվել են հենց Բաքվին վտանգավոր որոշումներց հետ կանգնեցնելու համար, այլ ոչ թե «ճանապարհային կորզումների» պատճառով
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
