Կլինիկական մահվան ուսումնասիրությունները.մեռնողի գիտակցությունը մթագնում է, իսկ տեսադաշտը՝ նեղանում
Կլինիկական մահ վերապրածների պատմությունները թունելի, պայծառ լույսի, մահացած հարազատների հետ հանդիպման վերաբերյալ միաժամանակ ե՛ւ վախեցնում են, ե՛ւ ապշեցնում: Արժե՞ արդյոք հավատալ այս վկայություններին, գուցե մահամերձության վիճակը պարզապես մեռնող ուղեղի պատրանքն է: Բելգիացի գիտնականները կարողացել են պարզել, թե արդյոք իրակա՞ն են հիվանդների հիշողությունները, ովքեր դուրս են եկել կոմայից:«Ես թռչում էի մի հսկա խողովակի վրայով: Թռիչքի զգացողությունները ծանոթ էին, նույնատիպ իրավիճակ ես զգացել էի երազում: Մտովի փորձում էի դանդաղեցնել թռիչքը կամ փոխել նրա ուղղությունը: Եվ ստացվեց. ոչ մի վախ կամ սարսափ չկար, միայն` երանություն: Փորձեցի վերլուծել կատարվածը, եզրակացություններն ակնթարթային էին: Այն աշխարհն, ուր հայտնվել էի, գոյություն ունի»,- պատմում է կլինիկական մահ վերապրած Վլադիմիր Եֆրեմովը:
Մահամերձության վերաբերյալ հետաքրքրությունն անսպառ է: Մենք ցանկանում ենք իմանալ հավերժական հարցի պատասխանը. կա՞ արդյոք «այնտեղ» ինչ-որ բան` կյանքի ավարտից հետո: Կլինիկական մահը վերապրածների մոտ մեծ մասամբ միեւնույն պատկերներն են` թունել, պայծառ լույս, անսովոր թեթեւություն ամբողջ մարմնով մեկ, հաճախ նաեւ մահացած հարազատների եւ մտերիմների հետ հանդիպման մասին պատմություններ:
Այս պատմություններն են, որ կարծես վկայում են հանդերձյալ կյանքի գոյության մասին: Մարդիկ մեծ մասամբ ուզում են հավատալ դրան: Իսկ կարելի՞ է արդյոք հավատալ այդ վկայություններին, գուցե դրանք մտացածին են: Բայց չէ՞ որ ստի դետեկտորների կամ ուղեղի համակարգչային տոմոգրաֆիայի միջոցով կարելի է պարզել՝ սու՞տ են դրանք, թե՞ ոչ:
♦ Կա տարածված մի վարկած, որն ընդունում են բազմաթիվ բժիշկներ, ըստ որի մեռնողի գիտակցությունը մթագնում է, իսկ տեսադաշտը՝ նեղանում: Թունելի տեսիլքը պարզապեստեսադաշտի նեղացման արդյունք է, իսկ սպիտակ լույսը՝ վիրաբուժական կամ ինտենսիվթերապիայի սենյակի լամպը:
♦ Ըստ մեկ այլ վարկածի՝ պայծառ լույսի կամ հանդերձյալ կյանքի տեսիլքը կարող են լինել զգայախաբության արդյունք, ուղեղի օրգանական ախտահարման հետեւանք, նույնիսկմեռնողի հոգեբանական պաշտպանական հակազդում:
Բելգիայի Լիեժյան համալսարանի հետազոտողները ստեղծել են մի մեթոդ, որը կօգնի պարզել, թե ինչքանով են իրական կլինիկական մահ վերապրած հիվանդների տպավորությունները՝ արդեն դրամատիկ իրադարձություններից հետո: Բանն այն է, որ ուղեղը կարող է պահել ինչպես իրականում ապրած հիշողությունները, այնպես էլ սեփական երեւակայությունները` գրքերից եւ այլ հորինվածքներից վերցված: Բայց այդ հիշողությունները պահվում են ուղեղի տարբեր գոտիներում, եւ նրանց ակտիվացման ժամանակ ներառում են երկու տարբեր մեխանիզմներ: Այսպիսով ուղեղի տոմոգրամայի միջոցով այնքան էլ դժվար չի լինի պարզել, թե իրակա՞ն են մահվան հիշողությունները, թե՞ ոչ: Գիտնականներն աշխատել են այն մարդկանց հետ, ովքեր թմբիրի մեջ են եղել: Նրանք հարցում են արել առօրյա կյանքի իրական դեպքերի, ապա նաեւ մահամերձության մասին` արձանագրելով ուղեղի աշխատանքն այս կամ այն հիշողությունների ժամանակ: Այնուհետեւ հիվանդների ուղեղի գործունեությունը համեմատել են այն մարդկանց ուղեղի աշխատանքի հետ, ովքեր երբեք կոմայի մեջ չեն հայտնվել:
Արդյունքները զարմանալի են եղել, բայց տալ հստակ պատասխան, թե կա՞ արդյոք կյանք մահվանից հետո, ցավոք, ինչպես եւ նախկինում, ասել հնարավոր չէ: Կլինիկական մահվան հիշողությունները եղել են ավելի քան իրական, որոնք սակայն տարբերվել են իրական կյանքի հիշողություններից` պատկերները եղել են ավելի հստակ ու պայծառ:
Ըստ էության, մահամերձի ուղեղը պետք է աշխատի անկանոն՝ ընդհատումներով, քանի որ այդ պահին օրգանիզմը շարքից դուրս է գալիս: Այնուամենայնիվ, բելգիացի գիտնականների փորձարկումները պարզել են, որ այդ պահին հիվանդների ուղեղն աշխատել է ավելի հստակ, քան նորմալ կյանքի ժամանակ:
Պրագմատիկ գիտնականները դեռ առաջարկում են այս ֆենոմենի բժշկական մոդելի բացատրությունը: Մասնագետները ենթադրում են, որ մարմինը թողնելու պատրանքը ընկալվում է որպես իրական՝ տվյալ գոտում նեյրոնների դիսֆունկցիայի շնորհիվ: Հնարավոր է մահանալիս ուղեղն «առաջացնում» է մի հետաքրքրաշարժ պատմություն մեզ համար, բայց մենք զգում ենք այն որպես բացարձակապես իրականություն: Ընդ որում, այս բացատրությունը միայն վարկած է: Չնայած Լիեժյան ինստիտուտի աշխատակիցների փորձն անշուշտ շատ հետաքրքիր է, այնուամենայնիվ, հանդերձյալ կյանքի ո՛չ բացակայությունը եւ ո՛չ էլ իրականությունն այն չի ապացուցել:
