«Թավշյա հեղափոխության» երկիրն իր փշոտ ուղին շարունակում է բացառապես փորձերի ու անթույլատրելի շատ սխալների մեթոդով
eadaily.com-ը «Հարաբերությունների նորմալացման պատրանք. Թուրքիան Հայաստանին ներքաշում է «միջանցք»» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Նիկոլ Փաշինյանը 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ և դրանից հետո ընկած ժամանակահատվածում արտասահմանյան ԶԼՄ-ներին տված գրեթե բոլոր հարցազրույցներում մատնանշում էր Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում Թուրքիայի արմատավորումը և Հարավային Կովկասում Անկարայի ռազմական ներկայությունը կանխելու անհրաժեշտության մասին։Մերձավոր Արևելքի՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ երկիրն իրականում դարձել էր զինված հակամարտության կողմ՝ Բաքվին տրամադրելով լայնածավալ աջակցություն՝ Սիրիայից զինյալներին Ղարաբաղյան ճակատ տեղափոխելով, ինչպես նաև դաշնակցին նյութատեխնիկական, ռազմական և հետախուզական տեղեկատվություն ինտենսիվ մատակարարելով: Մի քանի գործոնների համադրությունը բերում էր այն մտքին, որ պատերազմից հետո Անկարայի և Երևանի՝ առանց այն էլ ծայրահեղ թշնամական հարաբերությունները դեռ երկար տարիներ կմնան զրոյական մակարդակում։ Սակայն Փաշինյանը բավականին կտրուկ փոխել է Հայաստանի արևմուտքում գտնվող ծանր հարևանի հանդեպ իր զայրույթը «ողորմածությամբ» ։
Խոսվել է «խաղաղության դարաշրջանի» անցնելու, միմյանց նկատմամբ խոր անվստահության էջը շրջելու և հարաբերությունները կարգավորելու փորձի հրատապ անհրաժեշտության մասին։ Ուշագրավ է Փաշինյանի կառավարության մշակած դոկտրինալ փաստաթղթում արտացոլված եզրակացությունը. «Թուրքիան կդադարի մեզ համար անվտանգության սպառնալիք լինել, եթե վերանայի Հայաստանի և հայ ժողովրդի հանդեպ իր ոչ բարիդրացիության քաղաքականությունը»։ Հայկական ընդդիմությունը չի հավատում Թուրքիայի հետ «խաղաղության դարաշրջանին», հուսահատ ժեստիկուլ յացիաներ է անում հանրապետության գլխին կախված «թուրքացման» վտանգի առնչությամբ, եթե հանկարծ թուրք-ադրբեջանական տանդեմի գծով նորմալացում լինի։ Նրանք իրավացի են այն հարցում, որ աննախադեպ թուլացած հայկական պետականության պայմաններում նման ճակատագրական քայլի գնալը չափազանց վտանգավոր է։
Հենց դա է նաև այն հիմնական տրամաբանությունը և, միաժամանակ, Անկարայի ակնկալիքը Երևանի հետ «խաղաղությունից», քանի որ հարևանի հետ հարաբերությունների վերականգնումը պետք է տեղի ունենա որպես երկու ոչ հավասար սուբյեկտների գործարք։ Ներկայիս գործընթացները հուշում են, որ Էրդողանը Հայաստանի դեմ ոչ թե պարզապես պայմաններ է ունենալու, այլ պահանջներ։ Այնպես որ, Անկարան կարող է Երևանից պահանջել հետևյալը. -Նրա հիմնական առաջնահերթություններից է հարևան երկրի կառավարությանը հեռու պահել աշխարհով մեկ սփռված հայկական սփյուռքի ջանքերից՝ 1915-1922 թվականներին Օսմանյան Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցում։ -1920 թվականի Սևրի պայմանագիրը, որը նախատեսում էր Հայաստանի ելքը դեպի Սև ծով և նրա տարածքային զգալի ավելացումներ, մինչ օրս էլ մեծ վախ է առաջացնում Թուրքիայում և այն պետք է հաղթահարել։ Այն նույնիսկ փորձագիտական շրջանակներում ստացել է իր անվանումը՝ «սևրոֆոբիա»։ -Չի բացառվում, որ թուրքական կողմից որպես վերջնագիր հնչեցվի «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը։ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև տրանսպորտային հաղորդակցություն հաստատվել է դեռ 2017 թվականին Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու գործարկմամբ։
Բաքվի նպատակները «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ կապված, մեր գնահատմամբ, մեծապես պայմանավորված են ռազմական նյութատեխնիկական ապահովման նկատառումներով։ Զուգահեռաբար խնդիր է դրված օրակարգից մեկընդմիշտ հանել Իրան-Հայաստան երկաթուղու շինարարությունը։ Ինչո՞ւ միլիարդավոր դոլարներ ներդնել ԹեհրանԵրևան երկաթուղային երթուղու վրա, եթե երկու մայրաքաղաքներն էլ կարող են կապված լինել Ջուլֆա-Օրդուբադ (Նախիջևան)Մեղրի (Հայաստան)-Հորադիզ (Ադրբեջան) ճանապարհով, որը գործում էր խորհրդային տարիներին: Անկարան պատրաստ է թույլ տալ Երևանին տարածաշրջանի տարանցիկ սխեմաների մեջ մտնել, բայց ոչ լիարժեք մասնակից դառնալ։ Եթե Թուրքիան այլ տրամաբանությամբ գնար, ապա ոչինչ չէր խանգարի նրան թարմացնել ու վերագործարկել Կարս-Գյումրի երկաթգիծը։
ԿարսԳյումրի երկաթուղու աշխատանքը վերսկսելու հնարավորությունը թուրքերի ելույթներում իսպառ խեղդվում է՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» թեման առաջ մղելով, քանի որ Կարս-Գյումրի-Նախիջևան-Մեղրի-Բաքու երկաթուղային գծի գործարկման հեռանկարի եզրակացություններից մեկը հետևյալն է. «Հայաստանը սկսում է տարանցիկ երկրի դեր խաղալ»։ Բանն այն է, որ Անկարան և Բաքուն չեն ցանկանում այդ դերը Երևանի համար։ Երևանի տրանսպորտային կապուղիներին միացումը պետք է լինի չափավոր և տեղավորվի հայկական տարածքը սեփական նպատակների համար օգտագործելու «միջանցքային տրամաբանության» մեջ։ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների ամբողջական կարգավորումը տեսանելի ապագայում չափազանց մշուշոտ է թվում։ Անկարայի կողմից Հայոց ցեղասպանության փաստի ժխտման համատեքստում Երևանի հետ հաշտեցումն անհասանելի է, այն կլինի դեկորատիվ։
Երկու երկրների քաղաքական դաշտում և հասարակական շրջանակներում կան լուրջ ուժեր, որոնք բազմաթիվ խնդիրներ կստեղծեն գործող իշխանությունների համար, եթե նրանք որոշեն բացել դեսպանատներ և իրականացնեն բարձրաստիճան պաշտոնյաների փոխայցելություններ։ Պատերազմի ընթացքում չհասնելով Թուրքիային Ղարաբաղյան հակամարտության գոտուց դուրս մղելու նպատակին՝ Փաշինյանի իշխանությունը գնացել է մյուս ծայրահեղության՝ նկատել է Էրդողանի «դրական ազդանշանները» և ամբողջությամբ մոռացել իր ազգային անվտանգության ռազմավարության մասին, որտեղ Թուրքիան բնութագրվում է որպես կործանարար խաղացող տարածաշրջանում: Բոլոր նշանները ցույց են տալիս, որ հաղթական «թավշյա հեղափոխության» երկիրն իր փշոտ ուղին շարունակում է բացառապես փորձերի ու սխալների մեթոդով, որտեղ վերջիններս անթույլատրելի շատ են։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
