Կան մի շարք խնդիրներ, որոնց դուք կբախվեք.Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում մի շարք խնդիրներ կլինեն
44-օրյա պատերազմից եւ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո Հայաստանի եւ Թուրքիայի իշխանությունները փորձում են հարաբերությունների կարգավորման մեխանիզմներ ստեղծել, մասնավորապես, «3+3» ձեւաչափով՝ Հարավային Կովկասի երկրների (բացի Վրաստանից), ինչպես նաեւ Ռուսաստանի, Թուրքիայի եւ Իրանի մասնակցությամբ եւ երկկողմ ձեւաչափով՝ Թուրքիայի ու Հայաստանի հատուկ ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Այս նախաձեռնությունները լուրջ անհանգստություն եւ քննադատություն են առաջացնում հայ հասարակության կողմից, որը դա դիտարկում է որպես հայկական շահերի հաշվին Անկարայի դիրքերի ամրապնդման սպառնալիք։Ռուսաստանցի թուրքագետ Վլադիմիր Ավատկովը NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում նկատեց, որ Թուրքիան փորձում է Հայաստանի հետ հարաբերությունները գործնականում զրոյից կառուցել, սակայն դա կապում է Հայաստան-Ադրբեջան գծով հարաբերությունների ձեւավորման հետ։
Կան մի շարք խնդիրներ, որոնց դուք կբախվեք։
Դրանք սահմանների, միջանցքի, տարածքների հարցերն են։ Ինչ վերաբերում է միջանցքին, հասկանալի է, որ Թուրքիան ցանկանում է եւս մեկ անցում ունենալ դեպի Ադրբեջան։ Անկարան ցանկանում է Կասպից ծովով արագ կապվել Միջին եւ Կենտրոնական Ասիայի հետ եւ առավելագույնս մոտենալ Չինաստանին՝ ընդլայնելով երկաթոռության գործառույթը ոչ միայն Ռուսաստան-Արեւմուտք, այլեւ Արեւմուտք-Չինաստան մակարդակում։
Հայաստան, Ռուսաստան եւ Ադրբեջան
Տարածաշրջանում, ցամաքային ճանապարհով առեւտրի ոլորտում կան խնդիրներ՝ կապված Բաքվից երկաթուղով Վրաստանի տարածքով Թուրքիա բեռների փոխադրման հետ՝ Վրաստանի հետ Ռուսաստանի բարդ հարաբերությունների պատճառով։
Հայաստանը, դառնալով մի կետ, որտեղով անցնում է հանգույցը, իր տարածքով ապրանքների տեղաշարժից կկարողանա ավելացված արժեք ստանալ, բարելավել սեփական բարեկեցությունը։
Հակամարտության գոտին հաղթահարելու միակ հնարավորությունը ենթակառուցվածքային նախագծեր փնտրելն է, որոնք փոխշահավետ կլինեն եւ միեւնույն ժամանակ կկապեն Հայաստանն ու Ադրբեջանն այնպես, որ կողմերից ոչ մեկը չկարողանա վնաս հասցնել այս գործընթացին, քանի որ դա իր համար շահավետ չի լինի։ Միջանցքը հնարավոր ենթակառուցվածքային նախագծերից է, որը կարող է դա անել։
Կարեւոր է, որ համաձայնագրի համապատասխան՝ հենց Ռուսաստանն է լինելու այս միջանցքի անվտանգության երաշխավորը։ Այսինքն՝ դա շահավետ է ոչ միայն Թուրքիայի տեսակետից, ինչից շատերը մտավախություն ունեն, այլ նաեւ Ռուսաստանի տեսակետից։ Մոսկվան շահագրգռված կլինի այս միջանցքի հարցում։ Բացի այդ, դա միանշանակ ձեռնտու կլինի հենց կողմերի տեսակետից՝ կսկսեն ի հայտ գալ հաղորդակցություններ, եւ միայն դրա միջոցով հնարավոր կլինի հաղթահարել conflicting-ը։ Եթե այդ հաղորդակցությունը չլինի, ապա հաջորդ սերունդները դժվար թե կարողանան ընդհանրապես հաղորդակցություն ստեղծել՝ հաշվի առնելով միմյանց նեգատիվիզացումը ե՛ւ Հայաստանում, ե՛ւ Ադրբեջանում։
Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների հնարավոր կարգավորումը, անկասկած, ոչ թե ռիսկ է, այլ տարածաշրջանում հաղորդակցությունը զարգացնելու եւ ամրապնդելու հնարավորություն։
Արեւմուտքի դերը
Արեւմուտքն անընդհատ ձգտում է իր ազդեցությունը տարածել Արեւելյան Եվրոպայի տարածքում, Հարավային Կովկասում եւ Կենտրոնական Ասիայում։ Բայց Ռուսաստանը ցույց է տալիս, որ ինքն է ապահովում իր անվտանգությունը եւ ծրագրում է լինել հարակից տարածքների անվտանգության երաշխավորը։ Դա կարելի է անել տարբեր ձեւերով՝ ե՛ւ «փափուկ ուժի», ե՛ւ կոշտ ուժի օգնությամբ։ Ռուսաստանը համաշխարհային տերություն է եւ պատասխանատվություն է կրում ինչպես հարակից տարածաշրջաններում, այնպես էլ համաշխարհային քաղաքականության մեջ անվտանգության համար։
Ռուսաստանին բացառել չի կարելի։ Որքան էլ Արեւմուտքը փորձում է դուրս թողնել Ռուսաստանին, նա իրեն է դուրս է մղում համաշխարհային քաղաքականությունից, քանի որ Ռուսաստանը, Չինաստանը, Թուրքիան, արաբական երկրները միասին ձեւավորում են ապագա աշխարհակարգը։
Այդ ի՞նչ պատճառով Արեւմուտքը պետք է դրական տրամադրված լինի Հարավային Կովկասում խնդիրների լուծման հարցում։ Ոչ մի։ Ի՞նչ պատճառով նրանք պետք է անաչառ լինեն։ Նրանք այդպիսին չեն լինի։ Ի՞նչ պատճառով նրանք պետք է շահագրգռված լինեն խաղաղության հարցում։ Նրանք շահագրգռված չեն լինի խաղաղության հարցում։ Իրականում Հարավային Կովկասում խաղաղության հաստատման հարցում շահագրգռված են իրենք՝ տարածաշրջանի երկրները, ինչպես նաեւ Ռուսաստանը, քանի որ Հարավային Կովկասն անմիջականորեն հարող գոտի է Հյուսիսային Կովկասին։ Ռուսաստանը համաշխարհային քաղաքականության մեջ իրականացնում է խաղաղության եւ անվտանգության արտաքին քաղաքական գաղափարախոսություն։ Իսկ ինչ վերաբերում է Հարավային Կովկասին, ապա մեզ համար դա սկզբունքորեն կարեւոր է։ Ուստի ընթացող բարդ գործընթացներում Մոսկվան հանդիսանում է երաշխավոր եւ շահագրգիռ կողմ հենց այդ խաղաղության իրականացման գործում։
Սիրիական բանաձեւ
Ռուսաստանն ու Թուրքիան պատմականորեն բախվել են Կովկասում, սակայն այսօր փորձում են իրականացնել սիրիական բանաձեւի նման բանաձեւ։ Սրանում ոչ մի սարսափելի բան չկա, քանի որ Հարավային Կովկասում աշխարհի արտաքին խաղացողներից խաղաղության հարցում շահագրգռված են Ռուսաստանը, ինչպես նաեւ Իրանն ու Թուրքիան, քանի որ նրանք հարեւաններ են։ Գտնվելով մի սեղանի շուրջ՝ նրանք բոլորը միասին կարող են շատ հարցեր լուծել։ Նույնը վերաբերում է նաեւ Վրաստանին, որը դեռ չի մասնակցում «3+3» ձեւաչափին։ Բայց դա շատ հարցեր կշարժեր մեռյալ կետից, քանի որ տարածաշրջանում ապրում են Վրաստանը, Հայաստանը եւ Ադրբեջանը, ուստի անհրաժեշտ է շփման կետեր գտնել։ Մոսկվան այս դեպքում միայն օգնում է գտնել այդ շփման կետերը։
